Mình phải cảm ơn câu hỏi của bạn, rất thú vị và hay nữa. Sau 1 hồi đọc kỹ lại các tài liệu có liên quan thì mình đã hiểu được bản chất thực sự và có thể giải thích cho bạn thế này:
Từ было ở đây là tiểu từ (частица) khi kết hợp với động từ thì hành động đã được bắt đầu thực hiện hoặc có ý định, lên kế hoạch nhưng bị gián đoạn, cản trở hoặc không được hoàn thành (không đạt được kết quả).
Ví dụ: Я
хотел было и костюм повесить, но она не дала. - Đáng lẽ là tôi
cũng muốn treo bộ đồ lên, mà cô ấy ko chịu đưa. Khác với câu: Я
хотел костюм повесить, но она не дала. - Tôi muốn treo bộ đồ lên, mà cô ấy không chịu đưa. Có thể hiểu câu thứ 1 là anh chàng này đã có ý định và mong muốn móc lên, ấy thế mà ko đc. Còn câu thứ 2, đơn thuần chỉ mà muốn, câu kể bình thường.
Ví dụ: я
стал было учителем, да не понравилось. - có nghĩa là đáng lẽ ra tôi cũng trở thành người gõ đầu trẻ đấy, nhưng không thích. Còn như câu: я
стал учителем, да не понравилось. - tôi trở thành thầy giáo, nhưng không thích nghề này, còn bây giờ còn làm hay ko thì người nghe ko biết.
* Chú ý:
Động từ hoàn thành thể + было + ..., да/но + vế câu: lẽ ra/đáng lẽ đã định làm/làm điều gì đó, vậy mà/ấy thế mà .... . Hành động luôn xảy ra ở quá khứ và động từ luôn ở dạng hoàn thành thể.
Quay trở lại 2 câu đầu tiên:
1. Рыболов поймал рыбку, да она сорвалась с крючка. - Bác câu cá đã câu được con cá, nhưng nó thoát thân được. - đơn thuần liệt kê hành động: câu được con cá và nó thoát đc.
2. Рыболов поймал было рыбку, да она сорвалась с крючка. - lẽ ra bác thợ đã câu được con cá, thế mà nó lại thoát mất. - hành động câu được vừa xảy ra, thì con cá thoát đc, coi như công toi bác đánh cá.
Tiếp 2 câu sau:
- 1. Медсестра не задула свечу, хотя сначала решила не мешать спящим солдатам. - mặc dù ban đầu cô y tá đã định ko làm phiền giấc ngủ của các chiến sĩ, nhưng cô ấy vẫn để nến cháy.
2. Медсестра не задула свечу, хотя сначала решила было не мешать спящим солдатам. - ban đầu đáng lẽ cô ấy định không làm phiền giấc ngủ của các chiến sĩ, thế nhưng mà cô ấy vẫn để nến cháy.
Kết luận: Về nội dung thì câu không có chứa было chỉ hành động đã xảy ra và có kết quả, còn câu có chứa было chỉ hành động đáng lẽ xảy ra, nhưng lại không được thực hiện.
P/S: Mình nghĩ trong văn học thì dùng nhiều cấu trúc này, còn trong đời sống thì mình chưa gặp bao giờ. Hi vọng lần này bạn đã hiểu rõ được. Về cơ bản thì kết quả giống nhau, nhưng quá trình hơi lung tung 1 chút.
Nếu có cao thủ tiếng Nga nào ghé qua, mình rất mong được chỉ giáo!!!