Bi-đên-cô hiểu rằng Goóc-bu-nốp đang nhìn thấy một vật gì quan trọng. Anh khẽ nhếch miệng hỏi:
- Cái gì thế, Cu-dơ-ma?
- Con ngựa,-Goóc-bu-nốp cũng trả lời thì thầm như vậy.
- Ngựa mình à?
- Có vẻ là ngựa mình. Khoan. Nó rẽ vào bụi, lấp mất rồi. Nó sắp ra. Nó vẫy đuôi, bước đi. Đã ra khỏi bụi. Đúng là con Xéc-cô của bọn mình rồi!
- Thế à!-Bi-đên-cô gần như kêu lên.
- Con Xéc-cô. Bây giờ thấy rõ.
- Thôi, chỉ chút nữa, chú chăn bò hiện ra. Mình đã bảo mà. Thế mà cậu cứ nói gở!
Không ghìm được nỗi vui mừng, Bi-đên-cô làm một động tác mà lúc khác anh không bao giờ dám làm.
Anh nhẹ nhành đổi hướng nằm để nhìn về phía bạn.
Vì hai người nằm sát đất nên tầm mắt rất eo hẹp. Chân trời hình như kéo lại rất gần. Ở đó, trong bụi cây bốc hơi sương, con ngựa trắng gầy giơ xương, cẳng trước khập khiễng, đầu gối sưng to đang bước đi thủng thỉnh.
Đúng là con Xéc-cô. Nhưng gần đó không hề trông thấy bé chăn bò.
- Thằng bé bị bỏ lại sau rồi. Chắc cậu chàng bị mệt. Cũng sắp đến thôi.
- Chắc thế.
Và hai người trinh sát chăm chú lắng nghe xem ngoài tiếng vó ngựa dẫm oàm oạp trong bùn còn phân biệt được tiếng chân người nữa không. Nhưng tịnh không nghe thấy.
Một lúc sau, đặt tay lên mồm bắt chước tiếng vịt trời, Goóc-bu-nốp kêu lên mấy tiếng. Không ai đáp lại ám hiệu cả.
- Nó chưa nghe thấy. Cậu kêu to nữa xem.
Goóc-bu-nốp lại kêu to mấy tiếng nhưng cũng chẳng có trả lời. Bi-đên-cô bèn hết sức cẩn thận từ từ quỳ lên. Ngay lập tức chân trời hình như lùi ra xa. Nhưng trong khoảng trống phẳng lỳ của mặt đồng lầy, không tháy bóng một ai.
- Thằng bé lại nghịch đây. Định lẳng lặng bò về không để ai trông thấy,-Bi-đên-cô vừa nói, vừa lo lắng nhìn Goóc-bu-nốp, dường như muốn tìm kiếm ở Goóc-bu-nốp sự đồng tình với câu phỏng đoán mà chính anh cũng không tin.
Goóc-bu-nốp im lặng.
- Này, Cu-dơ-ma, kêu nữa xem. Có thể nó trả lời.
Goóc-bu-nốp lại kêu. Lại không có tiếng trả lời. Chẳng còn biết thận trọng là gì, Bi-đên-cô cất tiếng gọi:
- Va-nha! Bé chăn bò!
Goóc-bu-nốp buồn rầu nói:
- Gọi với chả gọi. Rõ rồi còn gì…
Trong khi đó, con ngựa trắng tiến lại gần. Cứ vài bước nó lại dừng, vươn cái cổ gầy và dài, hé hàm răng vàng ệch để cố gậm vài sợi cỏ thối. Hai hàng nước bọt treo lòng thòng trước cái mõm có điểm vài sợi râu trắng. Cẳng chân xương xẩu của nó run rẩy. Hai hõm sâu đen ngòm nằm trên đôi mắt, một mắt bị màng trắng phủ dày. Goóc-bu-nốp khẽ gọi và thận trọng huýt sáo miệng.
- Xéc-cô, Xéc-cô!
Con ngựa mệt mỏi vểnh một bên tai và khập khiễng lảng vảng lại gần các chiến sĩ. Nó đứng trước hai người, đầu cúi xuống. Con ngựa mất chủ đứng thờ ơ, ngoài cuộc như vậy. Bi-đên-cô hỏi:
- Bé chăn bò đâu, Xéc-cô? Mày để lạc nó đâu rồi?
Con Xéc-cô đứng im, co cái cẳng đau len. Cổ chân phồng to của nó lấm bết bùn đen. Bộ da già cỗi phủ lông màu trắng ngả vàng của nó run lên ở phía cạnh sườn. Cái màng trắng đục mờ lãnh đạm nhìn xuống đất. Chỉ cóc cái đuôi khô cằn với khấu đuôi trơ da còn vẫy đi vẫy lại.
Xéc-cô là con ngựa kéo xe già và khôn. Nếu biết nói, nó sẽ kể nhiều cho hai chiến sĩ nghe. Nhưng họ đã hiểu. Ít nhất họ cũng hiểu điều chính là bé chăn bò đã gặp tai nạn.
Hôm kia, lúc chạng vạng tối, Bi-đên-cô và Goóc-bu-nốp lên đường đi trinh sát, mang theo Va-nha. Họ đem Va-nha đi lần đầu tiên, không báo cáo theo đúng thủ tục.
Nhiệm vụ của họ là thâm nhập thật sâu vào hậu phương của địch để tìm những con đường tốt nhất khiến tiểu đoàn dễ dàng vượt qua bùn lầy lúc tiến công.
Họ phải tìm những vị trí tốt cho các trung đội pháo, đánh dấu các điểm quan sát lợi thế nhất để dùng cho thời gian tới, trinh sát các công sự phòng ngự của địch và chủ yếu là thu lượm tài liệu về số lượng và vị trí quân dự bị Đức. Dọc đường về, nếu tiện thì tóm một tù bình loại cỡ: sĩ quan tham mưu, pháo binh. Việc này còn tùy. Họ mang theo Va-nha làm người dẫn đường vì cậu bé biết rất rõ cái nơi bùn lầy và khó đi lại này.
Vả lại, đến lúc đó, nếu kịp tắm rửa, cạo đầu và bận binh phục thì chưa chắc Va-nha đã được đi theo trong chuyến trinh sát này. May cho bé chăn bò là bất chợt (ở mặt trận bao giờ cũng thế) tiểu đoàn từ chỗ tạm nghỉ được điều đi trực tiếp chiến đấu. Mọi dự kiến lại bị thay đổi. Phải dời hậu tuyến. Tạm thời không thể tắm rửa đường hoàng được. Va-nha phải đi theo trung đội tiểu đoàn bộ với cái vẻ sẵn có của mình, nghĩa là đầu tóc bù xù không chải, chân đất, quần vải gai, giống hệt chú bé chăn bò.
- Cái gì thế, Cu-dơ-ma?
- Con ngựa,-Goóc-bu-nốp cũng trả lời thì thầm như vậy.
- Ngựa mình à?
- Có vẻ là ngựa mình. Khoan. Nó rẽ vào bụi, lấp mất rồi. Nó sắp ra. Nó vẫy đuôi, bước đi. Đã ra khỏi bụi. Đúng là con Xéc-cô của bọn mình rồi!
- Thế à!-Bi-đên-cô gần như kêu lên.
- Con Xéc-cô. Bây giờ thấy rõ.
- Thôi, chỉ chút nữa, chú chăn bò hiện ra. Mình đã bảo mà. Thế mà cậu cứ nói gở!
Không ghìm được nỗi vui mừng, Bi-đên-cô làm một động tác mà lúc khác anh không bao giờ dám làm.
Anh nhẹ nhành đổi hướng nằm để nhìn về phía bạn.
Vì hai người nằm sát đất nên tầm mắt rất eo hẹp. Chân trời hình như kéo lại rất gần. Ở đó, trong bụi cây bốc hơi sương, con ngựa trắng gầy giơ xương, cẳng trước khập khiễng, đầu gối sưng to đang bước đi thủng thỉnh.
Đúng là con Xéc-cô. Nhưng gần đó không hề trông thấy bé chăn bò.
- Thằng bé bị bỏ lại sau rồi. Chắc cậu chàng bị mệt. Cũng sắp đến thôi.
- Chắc thế.
Và hai người trinh sát chăm chú lắng nghe xem ngoài tiếng vó ngựa dẫm oàm oạp trong bùn còn phân biệt được tiếng chân người nữa không. Nhưng tịnh không nghe thấy.
Một lúc sau, đặt tay lên mồm bắt chước tiếng vịt trời, Goóc-bu-nốp kêu lên mấy tiếng. Không ai đáp lại ám hiệu cả.
- Nó chưa nghe thấy. Cậu kêu to nữa xem.
Goóc-bu-nốp lại kêu to mấy tiếng nhưng cũng chẳng có trả lời. Bi-đên-cô bèn hết sức cẩn thận từ từ quỳ lên. Ngay lập tức chân trời hình như lùi ra xa. Nhưng trong khoảng trống phẳng lỳ của mặt đồng lầy, không tháy bóng một ai.
- Thằng bé lại nghịch đây. Định lẳng lặng bò về không để ai trông thấy,-Bi-đên-cô vừa nói, vừa lo lắng nhìn Goóc-bu-nốp, dường như muốn tìm kiếm ở Goóc-bu-nốp sự đồng tình với câu phỏng đoán mà chính anh cũng không tin.
Goóc-bu-nốp im lặng.
- Này, Cu-dơ-ma, kêu nữa xem. Có thể nó trả lời.
Goóc-bu-nốp lại kêu. Lại không có tiếng trả lời. Chẳng còn biết thận trọng là gì, Bi-đên-cô cất tiếng gọi:
- Va-nha! Bé chăn bò!
Goóc-bu-nốp buồn rầu nói:
- Gọi với chả gọi. Rõ rồi còn gì…
Trong khi đó, con ngựa trắng tiến lại gần. Cứ vài bước nó lại dừng, vươn cái cổ gầy và dài, hé hàm răng vàng ệch để cố gậm vài sợi cỏ thối. Hai hàng nước bọt treo lòng thòng trước cái mõm có điểm vài sợi râu trắng. Cẳng chân xương xẩu của nó run rẩy. Hai hõm sâu đen ngòm nằm trên đôi mắt, một mắt bị màng trắng phủ dày. Goóc-bu-nốp khẽ gọi và thận trọng huýt sáo miệng.
- Xéc-cô, Xéc-cô!
Con ngựa mệt mỏi vểnh một bên tai và khập khiễng lảng vảng lại gần các chiến sĩ. Nó đứng trước hai người, đầu cúi xuống. Con ngựa mất chủ đứng thờ ơ, ngoài cuộc như vậy. Bi-đên-cô hỏi:
- Bé chăn bò đâu, Xéc-cô? Mày để lạc nó đâu rồi?
Con Xéc-cô đứng im, co cái cẳng đau len. Cổ chân phồng to của nó lấm bết bùn đen. Bộ da già cỗi phủ lông màu trắng ngả vàng của nó run lên ở phía cạnh sườn. Cái màng trắng đục mờ lãnh đạm nhìn xuống đất. Chỉ cóc cái đuôi khô cằn với khấu đuôi trơ da còn vẫy đi vẫy lại.
Xéc-cô là con ngựa kéo xe già và khôn. Nếu biết nói, nó sẽ kể nhiều cho hai chiến sĩ nghe. Nhưng họ đã hiểu. Ít nhất họ cũng hiểu điều chính là bé chăn bò đã gặp tai nạn.
Hôm kia, lúc chạng vạng tối, Bi-đên-cô và Goóc-bu-nốp lên đường đi trinh sát, mang theo Va-nha. Họ đem Va-nha đi lần đầu tiên, không báo cáo theo đúng thủ tục.
Nhiệm vụ của họ là thâm nhập thật sâu vào hậu phương của địch để tìm những con đường tốt nhất khiến tiểu đoàn dễ dàng vượt qua bùn lầy lúc tiến công.
Họ phải tìm những vị trí tốt cho các trung đội pháo, đánh dấu các điểm quan sát lợi thế nhất để dùng cho thời gian tới, trinh sát các công sự phòng ngự của địch và chủ yếu là thu lượm tài liệu về số lượng và vị trí quân dự bị Đức. Dọc đường về, nếu tiện thì tóm một tù bình loại cỡ: sĩ quan tham mưu, pháo binh. Việc này còn tùy. Họ mang theo Va-nha làm người dẫn đường vì cậu bé biết rất rõ cái nơi bùn lầy và khó đi lại này.
Vả lại, đến lúc đó, nếu kịp tắm rửa, cạo đầu và bận binh phục thì chưa chắc Va-nha đã được đi theo trong chuyến trinh sát này. May cho bé chăn bò là bất chợt (ở mặt trận bao giờ cũng thế) tiểu đoàn từ chỗ tạm nghỉ được điều đi trực tiếp chiến đấu. Mọi dự kiến lại bị thay đổi. Phải dời hậu tuyến. Tạm thời không thể tắm rửa đường hoàng được. Va-nha phải đi theo trung đội tiểu đoàn bộ với cái vẻ sẵn có của mình, nghĩa là đầu tóc bù xù không chải, chân đất, quần vải gai, giống hệt chú bé chăn bò.