Cách đây hơn ngàn rưởi năm, Roma là thần kinh một đế quốc khổng lồ. Suốt mấy thế kỉ, người Roma chiếm ưu thế trong thiên hạ, luôn tự hào cai trị hàng trăm chủng tộc và bộ lạc. Cho nên Roma không hổ danh Vĩnh Hằng Chi Thành. Cư dân đã quá quen với các hội thi võ, diễn binh, hay cả những cuộc tranh đoạt chiến lợi phẩm. Nhưng trên đời chẳng sự thống trị nào vĩnh viễn, nên qua nhiều lần chinh phạt liên miên, Roma dần suy vi phải nhường chỗ cho thế lực ngoại thù chổi dậy.
Trong số đó, man tộc Germania khiến Roma đáng gờm nhất, gồm : Gothia, Vandalia, Francia. Họ biết cố kết lại nhằm lấn dần cương thổ. Mà sông rộng nhưng lòng không sâu, cho nên các tiền đồn và cả lính thú tuần canh ngày đêm cũng không làm sao khiến họ sởn chí. Rợ Germania cứ thế tàn phá hết vùng này lan sang vùng khác, cướp vô số ngựa thuần chủng, máy bắn đá, dụng cụ vàng bạc, cùng nhung gấm đài trang.
Ngược lại, công nghiệp tiễu phạt rợ Germania khiến cho Roma từng bước khánh kiệt rồi tiến tới bất lực hoàn toàn.
Nhờ ở xa Roma lại có địa vực rộng, rợ Germania tự tôn vua. Theo mĩ tục cổ truyền, quần chúng kênh ngài trên một tấm khiên. Nhân vật đó là Alareiks, vị vua gốc Gothia vốn lực lưỡng kinh người. Ngài có trái tim bằng sắt, tâm hồn bồ câu cùng tiết tháo cương kiên, sẽ hướng dẫn chiến sĩ cho đến ngày vào Valhǫll.
- Suy tôn đấng anh hào ! - Những người Gothia áo lông cừu bờm xờm thét vang - Tiến quân về Roma !
Thế là Alareiks khởi binh kéo nhau vào đại đô đế quốc.
- Cầu hạo khí uy linh phù hộ, anh em hãy vét của cải châu báu cho chật túi mang theo ! - Ngài tuyên bố.
Vì đời dân Gothia mật thiết chiến chinh. Tự thuở thơ dại đã phải tập binh khí và thuộc nằm lòng minh ước truyền tông : Đổ bồ hôi công sức chẳng bằng chiếm lấy bằng máu ! (Tacitus : "Chúng nó vẫn bảo nhau rằng sự đổ bồ hôi công sức là đớn hèn ngu dại, chẳng bằng chiếm lấy bằng máu")
Roma bèn điều quân đoàn đương cự rợ Alareiks, cho hạ trại ở một sơn cốc. Nhằm phòng bị chiến đấu, các chỉ huy quan cấp tốc huấn luyện tân binh. Giáo thụ bằng lời không ăn thua, cho nên phải phạt roi đứa độn.
Hãy chú mục vào người ưu binh hộ kì đương ngắm đàng xa, trong tay cầm phan hình thần ưng đậu trụ. Kế bên là đôi người Germania tóc tết tư thù với thị tộc Gothia. Cũng hiển nhiên thôi, bởi rợ Germania không ít kẻ làm lính cho Roma, trong khi huynh đệ họ đứng lên đối kháng.
Giám quân Roma thảo kế hoạch phản kích rợ Gothia, nhưng vì bận đón Phục Sinh mà lỡ thời cơ.
Tuy thế, trái với tuyên ngôn ngạo mạn của vua Gothia, quân man vẫn chuốc chiến bại, sĩ tốt tan chạy phải vứt cả của cướp. Alareiks đành bảo toàn kị đội khỏi rã ngũ bằng cách mở huyết lộ triệt thoái.
Vì vậy quân Roma chiếm được trại giặc cùng vô vàn chiến phẩm.
Tối cao thống soái Flavius Stilicho là bậc chỉ huy kì tài và cận thần trung tín của đức sa hoàng. Nhiều người khâm bội, cũng có người kiêng dè, mà cũng lắm kẻ đố kị danh trạng ông.
Ông xuất thân bộ lạc Vandalia man tộc Germania, lại có liên hệ hoàng đế Honorius đệ nhất nguyên thủ Roma. Bởi kế thất Honorius là lệnh ái Stilicho.
Hoàng đế đương thời không phải con nhà binh, cũng chẳng can trường hay thiết chi mấy trò chinh chiến mạo hiểm, càng kém mặt trị quốc, và tựu trung là con người hoàn toàn nhu nhược. Chính vì khôn lường cuộc xâm lăng của rợ Alareiks, ngài vội tới một trại thành án ngữ mạn Bắc Roma*. Ở đấy hoàng đế an trí ngự trong thành trì Ravenna tưởng chừng bất khả xâm.
- Đại soái Stilicho khải hoàn xin dâng chiến phẩm - Bỗng cấm vệ phi báo.
Honorius bèn nghinh, sắc diện phấn khích tột cùng.
- Xin yết kiến bệ hạ ! - Stilicho rõ oải vì chinh chiến đường trường, hai chân hồ khuỵu tới nơi.
- Thắng lợi này làm dư hãnh diện lắm - Honorius ngắt lời, khiến ông trấn tĩnh lại và nhoẻn cười hởi dạ - Nhưng nhắc khanh nhớ, chính dư khuyến dụ rằng phải phạt bọn Gothia nhằm lễ Phục Sinh. Tuy là dẫu sao, chiến công này phần ái khanh không vừa. Vậy nên, khá mau về Roma. Thành đô vĩnh cửu đang chờ đón ta, những vì cứu tinh !
Bữa ấy cả Roma mở hội mừng thoát cơn hiểm nghèo, ai nấy nở nụ cười rạng rỡ. Binh đoàn chiến thắng diễn hành qua các phố và quảng trường ngập tiếng nhã ca. Lời vinh tụng tưởng không bao giờ dứt.
- Vạn tuế thay Honorius ! Anh dũng thay Stilicho !
Người ta còn rước bức tượng lĩnh tụ Gothia bị xiềng.
- Phải rồi, Stilicho để thằng giặc già chuồn mất - Bọn gian thần buông gièm - Rõ là hắn cố ý. Chứ ai chả biết y có họ với tên Alaricus, tuồng rợ Germania cả.
Để mừng công, Honorius bày trò tiêu khiển truyền thống Roma. Điển hình nhất là những trận đấu hãi hùng với mãnh sư và gấu xám. Khán giả tứ bề đoái xuống thót tim, bài tỏ ngưỡng mộ võ sĩ. Kẻ nào họa may thoát chết đều được tán thưởng nhiệt liệt.
Vậy từ ngài ngự đến tùy tùng sang chúng dân cuốn theo trò ngược đãi động vật. Dường như họ quên bẵng Alareiks vẫn sống đấy, và đã có phong thanh rằng, lão tặc đang dọn đường phát công Đô Thành Vĩnh Hằng.
Lời truyền chóng chứng thực : Alareiks đã điều quân sát biên thùy Roma. Y rắp tâm hồi phục sau thảm bại và hiện chiêu tập được đạo binh còn đông trước. Nhưng y sai ngôn sứ tới nhà Stilicho.
- Đại vương Germania vung gươm lên không nhằm đối trọng, mà tôn phù đức Honorius - Họ dối - Từ nay Alareiks một lòng bảo hộ Roma khỏi mọi cường địch. Nhưng ngài đòi thuế máu chiến sĩ là bốn ngàn cân vàng.
Ấy thế ngay nội điện xa hoa của sa hoàng vẫn chìm trong hoan tiệc. Honorius chiêu mộ quanh mình toàn bọn ngây thơ ưa nịnh. Những nguy cơ rập rờn trước mắt bỗng chìm theo tiếng nhạc. Thi nhân cung đình mơn trớn tai đức chúa thượng bằng những vần thơ như mật :
Hỡi bệ hạ kiều vĩ hơn sao ngày
Câu vinh tụng nào sánh được trí người
Lời ngợi khen nào đáng vẻ đẹp người
Tiệc đang vui thì lão bao đồng Stilicho vào phá đám.
- Tâu bệ hạ ! Cường địch sát nách rồi, tinh binh lúc này có mấy đâu... Chi bằng đạt hòa ước với Alaricus ngay, ít cũng một thì gian và chấp nhận mọi yêu sách. Hãy bảo các phú hộ nộp vàng nếu chúng nó còn biết xót cơ vận Roma.
- Ông thích thì đi bảo ! - Hoàng đế cả cười - Chúc ông tìm ra cái bọn ấy thường coi trọng nhất, nhưng bây giờ chớ phiền dư thưởng thơ nữa !
Stilicho bèn triệu công nghị quý tộc.
- Trong chư vị chưa một ai trách tôi khiếp nhược. Nhưng lúc này cái ta cần không phải chiến sự, mà hòa hoãn. Hào lũy Roma đã hư lắm, nên tôi đang đốc thúc tu bổ. Phần quý vị hẵng góp vàng mua một thỏa ước đình chiến.
Tuy nhiên không ai chịu thiệt để cứu Đô Thành Vĩnh Hằng. Họ bảo thầm nhau cái gì không rõ, nhưng rồi một người cất tiếng :
- Chúng tôi mua nô lệ chứ không phải hòa bình ! - Đoạn, y rúm lại vì cái nhìn sắc lạnh của Stilicho.
Ôi, họ khi miệt ông đến thế !
- Bệ hạ đã thấy chưa, rõ ràng Stilicho đang nuôi hiểm ý tiếm quyền tối cao. Tên Alaricus một trật với hắn thôi. Thế là sau lưng ngài ngự những hai thằng Germania dọn mưu... Cái nguy cơ rờ rỡ ra đấy ! Phải chặn ngay bàn tay phản phúc kẻo lỡ thì ! - Bọn gian ra sức rót gièm vào tai hoàng đế.
Và thế là bẩm tính ươn hèn thiếu quyết đoán dọn lối cho Honorius tin lời khống để lìa dần vị thống soái.
Stilicho bị bắt tại thánh đường - nơi ông cầu được nương tựa. Đức tổng giám mục giơ thập giá vô ích, ngài xuống nước xin bọn sát thủ chớ nên bách hại con người đã góp công lớn cứu chuộc Đô Thành Vĩnh Hằng.
Nhưng thừa lệnh hoàng đế, Stilicho bị nghị tội bội phản thánh chiến và phải lăng trì. Ông cao cả nhận lĩnh sự chết. Và đấy là cái kết cho vị lĩnh tụ vĩ đại cuối cùng của Roma.
Honorius tự bấy cố thủ vì lo sợ. Ngài lo thân bằng cố hữu Stilicho báo oán. Cho nên hoàng đế lập tức li dị vợ - ái nữ giám quân quan vừa bị xử. Ngài cũng dọn sẵn một trận tắm máu kinh hoàng.
Trước hết gia hình các bạn đồng ngũ Stilicho - chủ yếu là dân Germania trong quân Roma, rồi vạ lây vợ con họ. Hễ ai chạy không kịp đều bị đâm chết ngay giữa phố. Vậy là biết bao người vô tội phải ngả.
Vì phẫn nộ trước trận đồ sát khốc liệt, chừng ba vạn dũng nghĩa binh Germania từng tuyên thệ trung thành với hoàng đế nay ngả theo Alareiks. Ánh mắt rực lửa hận của họ kêu đòi phục thù ngay.
Vì đấu thủ ngang cơ không còn, rợ Alareiks quyết chí công hãm Roma. Vị hoàng đế vô năng bất dụng bỏ dân chúng sa nghịch cảnh khôn lường để một mình lánh khỏi kinh sư.
Năm 410, Roma thất thủ.
Roma phải cử sứ bộ sang trại giặc điều đình. Thế nhưng họ vào đề bằng giọng bề trên.
- Những hào lũy Đô Thành Vĩnh Hằng dày dạn bất khả xâm. Thủ hòa đi, hỡi Alaricus ! Kẻo ngươi phải nhận sự phản công dồn dập của người Roma đấy !
- Cỏ dày càng dễ cắt ! - Alariks vẫn câng mặt nêu yêu sách - Ta kì hạn chúng ngươi phải thả nô lệ Germania, nộp bằng hết châu báu vàng bạc !
- Nhưng đổi lại, chúng tôi được gì ? - Bọn sứ giả tái mặt hỏi.
- Cái mạng ! Thế còn ít ư ?
Vâng, những hào lũy Roma vô địch ! Không còn Stilicho, cũng chẳng còn kẻ sống nào biết chăm lo củng cố, ngoài số ít lính bảo an Đô Thành Vĩnh Hằng. Trong khi giặc thù vô cùng hùng hậu...
Một đêm tháng Tám vắng trăng, nô lệ ở thành mở một trong mười hai cổng Roma. Người đương thời chép sự kiện này như sau : "Nghe mà như uất nghẹn khi hung tin đô thành thúc thủ, hay đúng hơn, cả thế gian nay đà thúc thủ ! Kiền khôn còn gì xán lạn nữa !".
Các phố và quảng trường Roma bỗng đâu ngập rợ áo lông. Bầy người đắc thắng vâng lời Alareiks nán lại đô thành ba hôm.
Thế là bảo tàng văn hóa vô giá phải ra điêu tàn. Ban đầu rợ Gothia kéo sập các tượng đài. Rồi lúc gom vàng, chúng giặc vứt sách để lấy rương. Thế là vô số thủ cảo của lịch đại thi sĩ và khoa học gia lỗi lạc bị xéo.
Cuối cùng lũ Gothia cướp phá hoàng cung, đốt nguyên lão viện cùng nhiều dinh cơ tráng lệ khác.
Trong ba ngày thành Roma chịu cướp bóc thậm tệ. Rợ Gothia mặc sức bách hại lê dân, không từ nữ lưu, phụ lão hay nhi đồng.
Quân tham tàn lột cả vải vóc trang sức trên mình người khuất. Thế rồi đoạt trẻ khỏi tay các bà mẹ khóc van và quẳng mạnh xuống đất.
Rợ Gothia còn bắt được hoàng muội Galla Placidia khá có son sắc. Vì nàng không chịu theo lệnh huynh rời Roma.
Sau cùng quân Gothia cũng chịu bỏ kinh kì tan hoang sạch bách. Dọc những nẻo đường chạy xuống Nam Hải cả muôn xe nặng của cải. Những người bị bắt theo phải cuốc bộ bết máu, trong đó có ngự muội Galla Placidia.
Vậy là đức vua quyết thiên di sang Africa dọn đàng chinh phục mới. Chuyến viễn du cơ hồ thuận lợi : Không một ai cản nổi ngài bước tới uy vũ và vinh diệu.
Nhưng đố ai khuất nổi mạng vận ? Đến duyên hải, Alareiks trở ốm, rồi đêm nọ tắt thở trước nỗi bàng hoàng của các người Gothia. Cơn đột tử khiến bao gương mặt râu ria bặm trợn cũng phát ngây. Bởi từng ấy năm chinh chiến, họ đã bén hơi vị lĩnh tụ kiêu dũng hòng nhiệt thành tin tưởng sự vô song nơi ngài.
Duy có nữ nô nhoẻn cười nham hiểm, vì người Roma rất thông thạo độc dược...
Thị tộc Gothia soạn đại tang cho vị lĩnh tụ kiệt xuất. Họ sai tù nhân nắn dòng một con nước, rồi đào huyệt tận đáy.
Chiến hữu kẻ quá cố hạ quan bằng các đai da to bản. Thuyền đá sẽ chở thi hài vua và khối tài sản cướp bóc vào Valhǫll.
Người phơi lưng ở gần quách nhất là Aþawulfs uy mãnh – thê đệ Alareiks, sẽ thay ngài làm tù trưởng Gothia.
Thế rồi người Gothia nắn dòng lại như cũ cùng giết sạch phu huyệt. Nên tới nay, không ai biết chỗ kho báu Alareiks.
Còn số phận Galla Placidia ? Người tuấn kiệt Aþawulfs đổ mê nàng. Hôn lễ họ có năm chục tráng đinh vâng lệnh tân lang dâng nàng ngót trăm khay vàng và trang sức.
Nhưng đấy là truyện nay mai...
Sau cuộc cướp phá Đô Thành Vĩnh Hằng, dấu hào hoa cũ vãn hẳn.
Qua nửa thế kỉ nữa, một đứa nhi đồng được dọn vào ngôi hoàng đế. Nhưng thực quyền không về tay nó, mà lĩnh tụ man tộc Germania. Rồi chẳng bấy chầy đứa bé cũng bị tước miện ; người ta viện hết lí do này đến duyên cớ kia nhằm chứng minh rằng, vị hoàng đế hoàn toàn bất xứng trị vì Roma.
Và đế quốc Roma cường thịnh một thuở đã cáo chung như thế !
