"Chính chúng tôi cũng bất ngờ" : Bí mật thư tịch kín nhất thế giới đã phát lộ
Moskva, 01/05/2024, 08:00. RIA Novosti, Zakhar Andreyev
Các khoa học gia Úc đề xuất chìa khóa mở thủ cảo Voynich.
Sao bản hậu kì trung đại từ lâu có tên thủ cảo Voynich, vốn được coi là "thánh tước" trong giới mật mã. Cho đến nay vẫn chưa có ai giải quyết được văn bản với đầy ngôn ngữ lạ hay thậm chí cắt nghĩa được những hình minh diễn cũng rất kì quặc. Tuy nhiên, công trình nghiên cứu mới đây của các khoa học gia Úc đã nêu vài manh mối nhằm giải mã một số vấn đề tồn nghi.
Y như Kremlin
Thủ cảo gồm 240 trang bằng giấy da mỏng. Tác giả và thời điểm cụ thể còn là ẩn số. Khi xác định qua đồng vị phóng xạ carbon-14, người ta tìm được da động vật nào làm giấy trong khoảng 1404 đến 1438. Thủ cảo này được tài liệu khác đề cập lần đầu là năm 1639. Theo đó, qua nhiều thời điểm, cuốn sách thuộc về giới giả kim thuật và cả hoàng đế Thánh Chế La Mã Rudolf II.
Đến đầu thế kỉ XX, hiện vật được nhà sưu tập đồ cổ Wilfrid Voynich mua lại. Ông này nguyên là nhà cách mạng xã hội chủ nghĩa Ba Lan đào tị sau trát câu lưu của Đế Quốc Nga. Được một thời gian, ông qua đời, thủ cảo được đưa vào thư viện Đại Học Yale (Mĩ) và cứ nằm yên như thế đến nay.
Theo khảo sát bút tích, phải có chí ít năm người tham gia biên soạn cuốn sách này. Văn bản bằng một bảng mẫu tự chưa xác định và một ngôn ngữ rất khó hiểu, thậm chí không thể xét đoán gần đúng một điểm nào. Trí tuệ nhân tạo (AI) cho là tiếng Do Thái, trong khi một số nghiên cứu gia khẳng định những dòng chữ ấy chẳng nghĩa lí gì mà chỉ là ngụy tác hoặc trò chơi đố.
Xét những họa đồ có cả thực vật, thiên thể, bình bào chế thuốc, những sơ đồ loằng ngoằng và đàn bà khỏa thân. Một tòa thành có hàng viền răng đặc trưng hình "đuôi én" nổi bật trên toàn cảnh, rất giống điện Kremlin ở Moskva. Ở khoảng thế kỉ XV, những đồn bảo phong cách này mọc lên khắp Bắc Ý và Nam Đức.
Tiến sĩ Keagan Brewer thuộc Đại Học Macquarie (Sydney, Úc) cùng đồng nghiệp là Michelle Lewis đã xướng xuất cách đọc mới cho các họa đồ. Những người đề xuất cho rằng, nhóm nhân vật phụ nữ nằm trong các bộ phận sinh dục hoặc bám lấy chúng. "Đặc điểm này không thể hiện diện trong văn bản chỉ dành cho thảo mộc hoặc thiên văn" - Brewer phẩm bình như thế trong một chuyên mục của trang The Conversation.
Chủ đề cấm kị
Các nghiên cứu gia đã tỏa ra các nguồn thư tịch khác cùng hậu kì trung đại, mà theo lối nói thuở đó, vốn dành riêng cho "bí mật của nữ lưu" : Phụ khoa và tình dục học. Họ tập trung vào di cảo của một y sĩ Bayern, ông Johannes Hartlieb (1410 - 1468). Ông vốn cho rằng, những kiến thức liên đới biện pháp tránh thai, phá thai hoặc vô sinh nên chép ra bằng "mật ngữ", tức là nhờ phương thức mã hóa hoặc bảng tự mẫu kín. Vì là Cơ Đốc đồ trung tín nên Hartlieb lo sợ rằng, nếu như kiến thức này phổ cập dễ kích thích hành vi "phóng đãng", chẳng hạn như ngoại tình.
Những quan điểm như vậy rất phổ biến thời kì đó, như là việc kiểm soát các đơn khám bệnh liên đới "bí mật nữ lưu". Brewer và Lewis đã giải mã một vài văn bản tương tự không liên hệ thủ cảo Voynich. Một trong số đó gồm 21 dòng, đề cập sự can thiệp phụ khoa, gồm cả làm dứt thai kì sớm.
Nếu thông tin đó không được mã hóa thì giới kiểm duyệt thế kỉ XV thường xóa khỏi văn bản : Hoặc làm mờ các danh từ riêng (ví như tên bộ phận sinh dục) hoặc xé cả trang của tác giả. Theo quan điểm của các học giả, thủ cảo Voynich cũng dành cho sức khỏe sinh sản của nữ phái, đây là vấn đề dẫn tới một quy luật ngôn ngữ phức tạp như vậy.
Bí mật "lâu đài"
Cám cảnh thay, văn bản vẫn nằm trong vòng kín nhiệm. Tuy nhiên, nếu ta chấp nhận xem các đồ hình ở giác độ này, hẳn có nhiều điểm hợp lí. Nên theo các khoa học gia, hình khối to nhất và cũng phức tạp nhất trong thủ cảo Voynich là Rossettes, mô tả kết cấu hệ thống sinh sản nữ.
Hình trung tâm có lẽ tượng trưng cho âm đạo. Hay đúng hơn, là "lỗ ngoài" của nó, vì ở hậu kì trung đại người ta tin rằng còn có một lỗ trong (cũng được trình bày trong hình, góc trái). Vả lại, đồ hình còn gồm "bảy buồng" tử cung, rất khớp với tầm am hiểu giải phẫu học bấy giờ.
Abu Bakr al-Razi là thầy lang Ba Tư có ảnh hưởng lớn với y khoa Âu châu hậu kì trung đại. Ông thuật rằng, có năm tĩnh mạch trong âm đạo xử nữ. Nên hình như có cái gì tương tự ở cạnh "hoa thị" phía trên bên trái.
Tòa thành có khớp nối đã cho thêm một manh mối khác : Thuật ngữ "schloss" trong tiếng Đức vừa hàm nghĩa "lâu đài" vừa là "bộ phận sinh dục nữ", hoặc đúng hơn là "xương chậu nữ".
Các khoa học gia thừa nhận rằng, họ không đủ khả năng giải quyết hết bí mật các đồ họa. Tuy nhiên, họ hi vọng rằng cách tiếp cận này không chỉ giúp họ giải thích chính xác chuỗi đồ hình mà rồi đến lúc tìm ra được chìa khóa nội dung của cuốn sách kín nhiệm nhất thế giới.