Bây giờ tôi sẽ kể em nghe truyện hết sức lạ lùng xảy ra cũng lâu lắm rồi đối với một cậu bé. Tên cậu ta là Alyosha. Lúc ấy cha mẹ đã cho cậu đi trường kí túc, nghĩa là sinh hoạt kết hợp học tập đấy.
Một sớm Chúa Nhật nọ, Alyosha đang cho gà ăn ngoài sân.
Bỗng chị bếp chạy ra đuổi con Chyornushka mà Alyosha hằng cưng nhất. Chyornushka la thất thanh, làm Alyosha tưởng như nó bảo : "Cục ta cục tác, Alyosha, cứu Chyornushka !". Thế là Alyosha xô lại can chị bếp.
"Em xin chị, tha cho Chyornushka đi !" - Alyosha nài - "Đổi lại, em cho chị cái này". Và Alyosha thò túi móc ra một su vàng, món tài sản duy nhất. Chị bếp bỏ ngay tiền vào túi, thế là Chyornushka thoát chết gang tấc.
Coi như suốt buổi, việc ấy cứ vấn vít trong lòng Alyosha. Đến tối, cậu bé vừa định chợp mắt thì có ai gọi khẽ : "Alyosha !". Mép khăn trải giường bỗng rung, rồi... con gà đen luồn ra.
"Nếu mà cậu không sợ" - Chyornushka nói - "Hãy mặc quần áo rồi theo tôi !". Quả nhiên nó nói bằng một thanh âm the thé rất lạ. Rồi bỗng đâu trên ghế và dưới sàn xuất hiện hàng tá giá nến lung linh. Alyosha vội đóng bộ và lần dò theo Chyornushka.
Con gà dẫn cậu bé đi suốt hành lang tối om, rồi xuống bậc thang và dừng chân trước một cánh cửa bé tẹo bằng đồng. Bên hông có hai giáp sĩ sáng chói đứng canh.
Nhưng khi Chyornushka và Alyosha kịp lại sát cửa, bọn giáp sĩ mới ngăn lại. Lập tức Chyornushka tung mình lên, soãi cánh hóa ra khổng lồ. Giờ nó vỗ phành phạch mấy cái mà giáp sĩ tan thành sắt vụn.
Cánh cửa đồng bèn mở, con gà đen cùng Alyosha bước vào một cái sảnh rộng lắm, mà thấp le te, và thế nghĩa là cậu bé chỉ việc giơ tay đã sờ tới trần. "Cậu ở đây nhé !" - Chyornushka dặn - "Tôi trở lại ngay". Rồi Chyornushka ù té qua cửa sổ khuất dạng, bỏ lại Alyosha ngắm chơi cái sảnh.
Tường sảnh làm bằng cẩm thạch. Ở giữa có cái bệ hơi cao, bên trên để một ngai bằng vàng, bé xinh như thể đồ chơi rối. Bỗng lúc ấy cửa chái bật ra, một bầy người tí hon lô nhô bước vào.
Kế đấy, có mười hai giáp sĩ óng vàng, bé bằng con rối, xếp hàng đi vào. Sau đội quân ấy là một người nhỏ thó đội miện, choàng cái áo do mười hai đứa thư đồng đỡ cho. Alyosha đoán ngay là quốc vương.
Đức vua an tọa ở ngai rồi gật đầu chào Alyosha. Ngài phán : "Nay quý cậu vừa cứu mạng quan thừa tướng nước ta, do đó quả nhân muốn hậu thưởng !". Vua nói và chỉ về một kẻ trong đám cận thần.
"Tâu bệ hạ !" - Alyosha thưa - "Cháu có cứu quan thừa tướng nào đâu, đấy chỉ là con gà đen thôi". "Này, ngươi dám nói hỗn thế à ?" - Vua đổi mặt giận, khoát tay.
Thế là ông thừa tướng lại gần hơn, và Alyosha nhận ra hình dung con Chyornushka yêu quý.
"Thôi được, cậu muốn ta thưởng gì nào ?" - Đức vua điềm lại, hỏi - "Ta hứa đáp ứng cho kì được mới thôi".
Alyosha bối rối, rồi chợt nhớ ra chưa kịp soạn bài Sử. Bèn thưa : "Cháu muốn thuộc bài ngay mà đỡ phải học ạ".
"Hớ, ta đâu ngờ ơn nhân lười học đến thế !" - Đức vua đáp - "Nhưng thôi, ta cam đoan rồi, nên sẽ thực hiện đúng ước nguyện". Vua phất khăn, lập tức thư đồng bưng lên một khay bạc, trong khay có mỗi hột gai dầu.
"Có hột giống này" - Vua dụ - "Cậu lúc nào cũng chóng thuộc bài. Nhưng hẵng nhớ một điều : Cấm được hé lời nào rằng cậu đã ở đây". Và vua ban cho Alyosha cái hột rồi rời sảnh.
Khi quốc vương đi khuất dạng, bọn cận thần bèn xúm vào Alyosha, tỏ lòng tri mộ cậu bé vì cứu thừa tướng nước họ. Rồi đích thân quan thừa tướng tuyên bố sẽ dẫn vị quốc khách trân quý tham quan thế giới lòng đất.
Trước hết, thừa tướng đưa cậu bé ra thượng uyển. Các lối đi đều rải sỏi màu nom lung linh dưới ánh cả trăm chiếc đèn lồng treo lủng lẳng trên cây. Lạ nhất là mỗi cây một màu : Hồng, lục, lam, ngà, tía...
Sau khi bách bộ chán chê, họ bèn đi săn. Bọn giám mã đem ra mấy cái sào có dây cương với đầu ngựa gỗ. Sào cũng tung vó như thể ngựa sống, khiến Alyosha không tài nào yên vị được.
Tù và vừa rúc, bọn lạp thủ dong ngựa sào men những lối mòn lòng đất. Thốt nhiên chuột cống ở đâu tuôn ra hàng đàn, thế là quan thừa tướng hạ lệnh vây chúng nó lại, và nhoáng cái, bọn tanh hôi đã bị tiêu diệt hoặc lỉnh mất.
Hết cuộc săn, cả lũ về vương đình. Có cái bàn to đã bày sẵn tự lúc nào. "Thưa, cho tôi hỏi" - Alyosha nói - "Đây gồm những ai ạ ?". Thế là thừa tướng bắt đầu giới thiệu từng nhân vật dưới lòng đất, còn Alyosha lim dim rồi chìm vào giấc nồng.
Sáng sau Alyosha thức dậy trên giường. Cậu sực nhớ quà của đức vua, mới vội lục áo và thấy ngay túi hông có gói hột gai dầu.
Vào lớp, nhằm tiết Sử mà trống ngực Alyosha đập tưng bừng. Sắp tới lượt rồi, cậu bé mân mê túi áo. Cuối cùng cậu cũng được gọi, bèn mở miệng và... phát biểu liến thoắng.
Quả là tiết học hiếm có ! Ông giáo sư khôn ngớt ban khen Alyosha. Mới đầu cậu còn ngượng lắm, vì vẫn áy náy rằng mình chưa xứng được đến thế, nhưng rồi cậu tự tin lên và chắc mẩm ta đây thông minh hơn ối đứa khác.
Kể tự bấy, trong khi các bạn nỗ lực soạn bài, Alyosha ngày càng mải chơi và còn bày trò nghịch phá mọi người. Đến một hôm, giáo sư thấy không trị nổi cậu ta nữa, bèn bắt học thuộc hai chục trang. Nhưng Alyosha của chúng mình còn chẳng thèm đoái hoài bài vở !
Hôm sau, dĩ nhiên giáo sư gọi Alyosha. Alyosha nhanh nhảu đứng dậy, mở miệng và... không thốt được chữ nào. "Tại sao trò không đáp ?" - Thầy hỏi. Alyosha đỏ mặt, rồi tái mét, nhưng mà vẫn câm lặng.
Cậu bé xỏ tay vào túi... Khó mà tả nỗi thất vọng ở cậu ta khi không thấy hột giống đâu nữa ! Nhưng trong lúc ấy vị giáo sư đã hết kiên nhẫn : "Hãy ở yên trong phòng, cho tới kì thuộc bài mới thôi !".
Nằm một mình trong phòng, Alyosha lần mò dưới gậm giường hồi lâu, rồi lục kĩ chăn. Cái hột vẫn bặt tăm. Cậu bèn bập bập gọi Chyornushka. Không hồi đáp... Đến tối, bạn Alyosha lục tục về ngủ. Bọn nó không để ý gì Alyosha cả, và cậu bắt đầu lân la hỏi dò. Nhưng lũ trẻ quay lơ, cũng chẳng thèm đá lời nào.
Alyosha bèn quệt nước mắt, lên giường ngủ. Bỗng khăn trải lại động, và con gà đen nhảy bổ lên giường cậu bé. "A, Chyornushka !" - Alyosha suýt hét - "Bạn vẫn không bỏ rơi tớ !".
"Không đâu !" - Chyornushka nói - "Làm sao tôi quên được cái lúc cậu cứu thoát chết ? Thế nhưng thuở ấy cậu là đứa bé đôn hậu và được ai cũng quý, còn bây giờ... tôi chả nhận ra cậu nữa !". Nó giảng giải cho cậu bé hồi lâu và khuyên cậu sửa cái nết ấy đi.
Khi bình minh ló, Chyornushka bảo : "Hột giống đây, cậu làm rớt ngoài sân đấy. Phải luôn nhớ rằng, cậu đã hứa giữ bí mật về chúng tôi. Chớ có vì ham chơi mà nhiễm thêm thói rất xấu - ấy là sự bội ước !".
Rồi Chyornushka biến mất, và Alyosha cứ ngồi thừ nhìn trân trân cái hột. Alyosha nhủ thầm : "Đã vậy từ rày phải ráng tiến bộ hơn, để mọi người tin yêu lần nữa". Cái ý tưởng miên man ấy đưa cậu bé chìm vào giấc tròn.
Tảng sáng, Alyosha mang cái mặt hớn hở vào lớp. "Nay trò học bài chưa ?" - Giáo sư hỏi. "Dạ rồi !" - Alyosha đáp, và quả nhiên không sót lỗi nào trong cả hai chục trang. "Thế sao hôm qua lại im lặng ?" - Thầy hỏi nữa.
"Thưa, hôm qua em không thuộc ạ" - Alyosha đáp. Giáo sư bèn cắt ngang : "Thế này thậm vô lí ! Trò học lúc nào mà nhanh thế ?". Vậy là chúng bạn nhao lên : "Bẩm, nó nói láo đấy. Cả ngày có cầm quyển sách đâu ?".
"Hôm qua trò ngoan cố không chịu trả bài" - Ông giáo dõng dạc - "Và hôm nay trò tiếp tục phạm khuyết điểm là gian dối". Đoạn, ông sai một đứa đem roi. Alyosha òa khóc. Bạn học cũng mủi lòng với nước mắt Alyosha, mới đá mấy câu đấu dịu.
"Thôi được !" - Giáo sư ôn tồn - "Ta tạm tha, nhưng trò phải giải thích rõ vì sao thuộc bài". Và bấy giờ Alyosha đã hồn bay phách tán, bèn quên phắt lời hứa với vua xứ ngầm mà xổ một liên : Nào con gà đen, nào bọn giáp sĩ, rồi bầy người tí hon...
Giáo sư đành chen ngang. Ông quát : "Sao thế ? Đã không biết hối cải, trò còn đem truyện gà qué vẩn vơ ra dỗ tôi phỏng ? Thực là quá quắt ! Đã thế phải phạt nặng !". Vậy nên Alyosha phải đòn.
Suốt tối cậu bé thu mình trong phòng gặm nhấm nỗi hổ thẹn và ân hận tràn trề. Nhưng rồi cậu trấn tĩnh hơn và lại thò tay vào túi, cái hột biến mất nữa rồi... Alyosha khóc, nhưng giờ chỉ toàn hối tiếc thôi.
Đến đêm cậu bé còn thao thức. Cậu ta cảm thấy hối lỗi biết chừng ! Xế khuya, mép khăn giường lại giật. Lần này Alyosha nhắm tịt mắt vì không dám gặp Chyornushka nữa... Ừ, phải phân trần sao với nó giờ ?
"Alyosha ơi !" - Cái giọng thân quen lại vẳng. Cậu bé bừng mắt. Vẫn là Chyornushka đấy, nhưng không phải lốt gà nữa, mà là bộ cánh quan thừa tướng.
"Tôi tới từ biệt Alyosha !" - Thừa tướng nói - "Từ rày ta không còn gặp nhau nữa. Đêm nay bệ hạ cùng muôn dân sẽ dọn khỏi chốn này. Chúng tôi cũng buồn lắm, ai nấy thầm rơi nước mắt... Chúng ta có với nhau biết bao kỉ niệm thân ái, hạnh phúc tràn đầy thế mà !".
Alyosha bèn chồm dậy nắm chặt tay quan thừa tướng, ngờ đâu thấy hai cổ tay y có xiềng. "Làm sao thế này ?" - Alyosha hoảng hồn. "Ấy là tại mấy hành vi bất hảo của cậu mà tôi bị giáng phạt đấy" - Thừa tướng thở dài đánh thượt.
Thế là nước mắt lăn dài gò má Alyosha. "Nước mắt cậu không cứu tôi được nữa đâu !" - Thừa tướng nói - "Điều yên ủy tôi nhất bây giờ, là từ nay về sau cậu ráng cải thiện bản thân để làm đứa bé ngoan như ngày xưa. Thôi, xin tạ từ !".
Vậy là cả đêm Alyosha không chợp mắt. Lúc tinh sương, cậu bé nghe tiếng lục tục dưới sàn. Để ý kĩ hơn thì dễ hàng ngàn bánh xe ngựa lẫn bước chân người tí hon. "Giã biệt Alyosha, xin giã biệt !" - Có tiếng Chyornushka vọng lên.
Hôm sau, bọn trẻ trở dậy, thấy Alyosha nằm bệt dưới sàn, bất tỉnh nhân sự. Người ta bèn triệu y sĩ, và kết quả chẩn đoán là lên cơn sốt.
Ít bữa sau cậu bé bình phục, không còn nhắc gì tới con gà đen hay hình phạt ở lớp nữa. Tuy nhiên, cậu ta ngày một chăm ngoan hơn. Mọi người lại yêu quý cậu bé lắm, và cậu không cần phải học thuộc lòng hai chục trang nữa, lẽ tất nhiên là cũng chẳng ai bắt làm thế nữa.
