16
-Này, bé chăn bò, hết nghề chăn bò rồi. Hết tự do chủ nghĩa. Bây giờ chúng tớ sẽ biến chú mày thành người lính thực thụ.
Sau khi nói vậy, hạ sĩ Bi-đên-cô quẳng một gói lớn quân phục xuống giường. Anh tháo chiếc thắt lưng da mới buộc cái gói đó. Đồ vật bung ra và Va-nha nhìn thấy: quần mới, áo mới có quân hàm, quần áo lót, vải lót ủng, ba-lô, mặt nạ chống hơi độc, áo khoác, mũ lông có gắn sao đỏ, và thích nhất là đôi ủng. Đó là đôi ủng nhỏ tuyệt đẹp, bằng da mỏng, đế da, lốm đốm những vết đầu đinh gỗ trắng, rũa phẳng lì.
Từ lâu, Va-nha chờ đợi giây phút này. Cậu mơ ước, tưởng tượng thường xuyên. Nhưng khi giờ phút đó đến, cậu bé lại không tin ở con mắt mình. Cậu hồi hộp.
Hình như hoàn toàn không thể tưởng tượng được rằng những vật đẹp đẽ, bền, mới, một tài sản lớn như thế kia, bây giờ lại thuộc về cậu.
Va-nha ngắm nghía quân phục nhưng không dám sờ tới. Cậu đặc biệt muốn sờ vào những hình nòng đại bác bằng đồng thau gắn ở quân hàm. Ngón tay cứ định thò ra thì tức khắc lại rụt lại, tựa như nòng súng nóng bỏng.
Hàng mi nhấp nháy, Va-nha lúc nhìn đồ vật, lúc nhìn Bi-đên-cô.
-Của cháu cả à?-cuối cùng cậu rụt rè hỏi.
-Tất nhiên.
-Không phải, chú nói thật chứ?
-Thật.
-Chú thề danh dự pháo binh đi.
-Thì thề.
-Chú lại thề danh dự trinh sát viên đi.
-Thề chứ sao!-Bi-đên-cô nói, mặt cau lại để cố gắng nhịn cười.-Bản thân tớ đã thay chú mày ký vào phiếu cung cấp.
-Chà, bao nhiều là đồ!
-Đó là tiêu chuẩn cung cấp vật dụng,-Bi-đên-cô nghiêm túc nói.-Ấn định bao nhiêu, được lĩnh bấy nhiêu. Không hơn, không kém.
Chỉ lúc này, khi nghe những danh từ huyền bí “phiếu cung cấp”, “tiêu chuẩn vật dụng”, và nhất là “ấn định”, Va-nha mới hiểu rằng mình không nằm mơ. Các đồ vật thực sự thuộc về cậu.
Cậu bèn thong thả, tỉ mỉ, lật giở và xắp xếp, ngắm nghía chăm chú từng vật một, soi rõi ngoài ánh sáng.
Sau cùng, xắp xếp đâu đấy, Va-nha nói:
-Cháu mặc bây giờ được không?
Bi-đên-cô lắc đầu và cười lớn:
-Cái thằng, vội thế! Muốn mặc à? Thích lắm phải không? Không được anh bạn. Trước hết phải đi tắm với chúng tớ, cắt tóc rồi mới đóng bộ quân phục được.
Va-nha thở dài đến thượt một cái nhưng không nói gì. Mặc dầu rất muốn được mặc quân phục và trở thành người lính thực thụ ngay, nhưng cậu không dám làm trái ý cấp trên. Cậu đã cảm thấy, dù chưa hoàn toàn thấu hiểu, thế nào là kỷ luật quân đội. Cậu đã tập được cách vâng lệnh, không bàn cãi. Đã có lần, do kinh nghiệm bản thân, cậu đã quan niệm được hành động tự do tai hại như thế nào. Cho đến lúc này, cậu vẫn còn hối hận vì đã tự ý vẽ bản đồ trác đạc và đã gây cho Bi-đên-cô và Goóc-bu-nốp bao nhiêu nỗi lo lắng. Hai ngày đêm luôn luôn nằm trong nguy cơ bị lính tuần tra Đức bắt và hy sinh, Goóc-bu-nốp đã náu mình trong “khu rừng tham mưu” Đức để tìm Va-nha.
Cậu bé biết việc đó, nhưng không biết nhiều việc khác. Cậu không biết rằng Goóc-bu-nốp, chưa tìm được cậu, kiên quyết không trở về đơn vị. Goóc-bu-nốp đã đem Va-nha đi trinh sát, không xin phép chỉ huy và đem tính mệnh của mình để chịu trách nhiệm về việc đó. Va-nha cũng không biết rằng khi Bi-đên-cô, trở về đơn vị an toàn, báo cáo sự kiện xảy ra, đại úy Ê-na-ki-ép đã tức giận điên người. Anh dọa đưa trung úy Xê-đức, chỉ huy trung đội tiểu đoàn bộ ra tòa và hạ lệnh ngay lập tức cử một nhóm năm trinh sát viên đi tìm cậu bé. Cũng may là ngày hôm đó, cuộc tấn công mới bắt đầu và công việc được giải quyết trọn vẹn.
Lần này trận tuyến Đức đã bị chọc thủng trên chiều rộng hơn một trăm cây số. Ngay ngày đầu, quân ta vừa đánh vừa tiến được hơn ba mươi cây số, không cho quân Đức dừng lại để chấn chỉnh phòng ngự.
Vì vậy đến cuối cái ngày chiến thắng rực rỡ đó, “khu rừng tham mưu”, như anh em thường ghi trên bản đồ và gọi như vậy trong báo cáo, đã nằm sâu trong hậu quân ta và trong khi triển khai tấn công, các đơn vị quân ta tiếp tục tiến lên không ngừng, do đó cái hầm Goóc-bu-nốp chiếm cho đơn vị, không cần đến nữa.
Tuy vậy, Va-nha cũng có dịp ghé vào cái hầm đáng nguyền rủa này. Bọn Đức chạy trốn vội vã đến nỗi đồ vật trong hầm vẫn còn nguyên. Cả cái mũ sĩ quan màu đen vẫn còn thấy treo trên tường gỗ.
Va-nha lấy ở trên bàn cái túi dết, địa bàn và quyển sách vỡ lòng còn mở ở trang có vẽ bản đồ với hàng chữ “Chúng ta không là nô lệ”, trên còn đọng máu khô.
Cuộc tấn công triển khai rất nhanh. Các đơn vị hậu cần bị rớt lại. Vì vậy phải mất một thời gian lâu, quân phục mới đến tay Va-nha. Sau đó còn phải sửa chữa quần áo cho vừa người cậu bé.
Trong điều kiện cơ động hàng ngày, việc này hầu như không thể thực hiện được nhưng các trinh sát viên đã tận dụng toàn bộ tầm ảnh hưởng của mình để, trên đường tiến quân, tìm cho ra thợ may, thợ đóng giày và chủ yếu là thợ cắt tóc có tông-đơ.
Anh chàng Goóc-bu-nốp căn cơ thẳng tay thết đãi. Thịt lợn hộp, hàng trăm điếu thuốc lá chiến lợi phẩm, khá nhiều đường viên, cả một bi-đông cồn máy bay nguyên chất, v.v… được tung ra.
Họ đã kiếm được thợ may, thợ giày và thợ cắt tóc tại bộ phận hậu cần tuyến hai của đơn vị súng cối cận vệ và săn sóc ân cần thợ như săn sóc bà con họ hàng thân thiết, không tiếc công tiếc của.
Vì vậy quân phục của Va-nha mới sửa chữa xong trong thời gian ngắn nhất và làm cho tất cả anh em trinh sát đều thán phục. Quân phục xinh xắn, may cắt cẩn thận, tỉ mỉ, trông mới tinh.
Còn đôi ủng Va-nha thì ngay cả các chiến sĩ đóng ở hầm bên cạnh nghe đồn cũng phải kéo đến xem.
Bây giờ chỉ còn tắm và cắt tóc.
Phòng tắm bố trí trong hầm đã được đốt lửa, chỉ còn đợi thợ cắt tóc mang tông-đơ đến. Và cuối cùng Goóc-bu-nốp dẫn anh chàng thợ cắt tóc về.
-Nào các bạn, yêu cầu ngồi thu lại. Dành khá chỗ cho một chút, không có đồng chí cắt tóc khó làm việc. Phải tạo cho đồng chí điều kiện làm việc cần thiết,-Goóc-bu-nốp nói, hối hả dọn chỗ và đặt một cái hòm lựu đạn bỏ không ở giữa cái hầm nhỏ và chật chội.-Lại đây, Va-nha. Ngồi xuống, đừng sợ. Đồng chí thợ cắt tóc sẽ húi đầu cho chú mày.
Va-nha ngồi lên hòm và ngượng nghịu đặt hai tay lên đầu gối, cảm thấy hết sức xúc động vì sắp bước vào một cuộc đời mới, tươi đẹp.
Trong giờ phút đầy ý nghĩa này, mọi con mắt đều hướng vào cậu bé, một cậu bé chăn bò bé bỏng, đang sắp trở thành người lính.
Thợ cắt tóc là một người trung niên, có đôi mắt hiền hậu, quầng đỏ, nụ cười buồn và bộ mặt đầy tàn hương. Cấp bậc của đồng chí là trung sĩ nhưng không thấy quân hàm vì đồng chí mặc bên ngoài quân phục một chiếc áo khoác trắng rất chật và ngắn giống hệt của trẻ con, ở túi bên thò ra cái lược bằng nhôm.
Đó là người cắt tóc của ngành thương nghiệp phục vụ quân đội. Họ của đồng chí là Gơ-lát-xơ. Nhưng ít người gọi đúng tên họ, mà thường kêu là “Tám rúp bốn mươi”.
Bí danh này được hình thành sau khi trung sĩ Gơ-lát-xơ cắt tóc cho một nhà văn đến thăm đơn vị tại mặt trận Ô-ri-ôn.
Đồng chí để nhà văn ngồi trên cỏ ở sườn một ngọn đồi, thời bấy giờ thường được ghi trên các báo cáo với tên “cao điểm không tên phía tây bắc cầu xe lửa”.
Chỗ ngồi cắt tóc cách tiền tuyến quân Đức khoảng năm trăm thước. Bọn Đức thường xuyên dùng súng cối bắn vào ngọn đồi không tên này để gây căng thẳng.
Nhưng trung sĩ Gơ-lát-xơ ưa không khí trong lành và thích làm việc ngoài trời hơn là trong hầm chật chội, không chỗ xoay sở. Hơn nữa, như mọi người thường biết, cái kiểu bắn “tâm lý” này của bọn Đức thường chẳng gây cho quân Nga chút ảnh hưởng nào.
Trung sĩ Gơ-lát-xơ mang hết tâm hồn ra cắt tóc, cạo mặt đặc biệt cẩn thận cho nhà văn để chứng tỏ rằng ngành cắt tóc trong quân đội có trình độ tổ chức cao.
-Này, bé chăn bò, hết nghề chăn bò rồi. Hết tự do chủ nghĩa. Bây giờ chúng tớ sẽ biến chú mày thành người lính thực thụ.
Sau khi nói vậy, hạ sĩ Bi-đên-cô quẳng một gói lớn quân phục xuống giường. Anh tháo chiếc thắt lưng da mới buộc cái gói đó. Đồ vật bung ra và Va-nha nhìn thấy: quần mới, áo mới có quân hàm, quần áo lót, vải lót ủng, ba-lô, mặt nạ chống hơi độc, áo khoác, mũ lông có gắn sao đỏ, và thích nhất là đôi ủng. Đó là đôi ủng nhỏ tuyệt đẹp, bằng da mỏng, đế da, lốm đốm những vết đầu đinh gỗ trắng, rũa phẳng lì.
Từ lâu, Va-nha chờ đợi giây phút này. Cậu mơ ước, tưởng tượng thường xuyên. Nhưng khi giờ phút đó đến, cậu bé lại không tin ở con mắt mình. Cậu hồi hộp.
Hình như hoàn toàn không thể tưởng tượng được rằng những vật đẹp đẽ, bền, mới, một tài sản lớn như thế kia, bây giờ lại thuộc về cậu.
Va-nha ngắm nghía quân phục nhưng không dám sờ tới. Cậu đặc biệt muốn sờ vào những hình nòng đại bác bằng đồng thau gắn ở quân hàm. Ngón tay cứ định thò ra thì tức khắc lại rụt lại, tựa như nòng súng nóng bỏng.
Hàng mi nhấp nháy, Va-nha lúc nhìn đồ vật, lúc nhìn Bi-đên-cô.
-Của cháu cả à?-cuối cùng cậu rụt rè hỏi.
-Tất nhiên.
-Không phải, chú nói thật chứ?
-Thật.
-Chú thề danh dự pháo binh đi.
-Thì thề.
-Chú lại thề danh dự trinh sát viên đi.
-Thề chứ sao!-Bi-đên-cô nói, mặt cau lại để cố gắng nhịn cười.-Bản thân tớ đã thay chú mày ký vào phiếu cung cấp.
-Chà, bao nhiều là đồ!
-Đó là tiêu chuẩn cung cấp vật dụng,-Bi-đên-cô nghiêm túc nói.-Ấn định bao nhiêu, được lĩnh bấy nhiêu. Không hơn, không kém.
Chỉ lúc này, khi nghe những danh từ huyền bí “phiếu cung cấp”, “tiêu chuẩn vật dụng”, và nhất là “ấn định”, Va-nha mới hiểu rằng mình không nằm mơ. Các đồ vật thực sự thuộc về cậu.
Cậu bèn thong thả, tỉ mỉ, lật giở và xắp xếp, ngắm nghía chăm chú từng vật một, soi rõi ngoài ánh sáng.
Sau cùng, xắp xếp đâu đấy, Va-nha nói:
-Cháu mặc bây giờ được không?
Bi-đên-cô lắc đầu và cười lớn:
-Cái thằng, vội thế! Muốn mặc à? Thích lắm phải không? Không được anh bạn. Trước hết phải đi tắm với chúng tớ, cắt tóc rồi mới đóng bộ quân phục được.
Va-nha thở dài đến thượt một cái nhưng không nói gì. Mặc dầu rất muốn được mặc quân phục và trở thành người lính thực thụ ngay, nhưng cậu không dám làm trái ý cấp trên. Cậu đã cảm thấy, dù chưa hoàn toàn thấu hiểu, thế nào là kỷ luật quân đội. Cậu đã tập được cách vâng lệnh, không bàn cãi. Đã có lần, do kinh nghiệm bản thân, cậu đã quan niệm được hành động tự do tai hại như thế nào. Cho đến lúc này, cậu vẫn còn hối hận vì đã tự ý vẽ bản đồ trác đạc và đã gây cho Bi-đên-cô và Goóc-bu-nốp bao nhiêu nỗi lo lắng. Hai ngày đêm luôn luôn nằm trong nguy cơ bị lính tuần tra Đức bắt và hy sinh, Goóc-bu-nốp đã náu mình trong “khu rừng tham mưu” Đức để tìm Va-nha.
Cậu bé biết việc đó, nhưng không biết nhiều việc khác. Cậu không biết rằng Goóc-bu-nốp, chưa tìm được cậu, kiên quyết không trở về đơn vị. Goóc-bu-nốp đã đem Va-nha đi trinh sát, không xin phép chỉ huy và đem tính mệnh của mình để chịu trách nhiệm về việc đó. Va-nha cũng không biết rằng khi Bi-đên-cô, trở về đơn vị an toàn, báo cáo sự kiện xảy ra, đại úy Ê-na-ki-ép đã tức giận điên người. Anh dọa đưa trung úy Xê-đức, chỉ huy trung đội tiểu đoàn bộ ra tòa và hạ lệnh ngay lập tức cử một nhóm năm trinh sát viên đi tìm cậu bé. Cũng may là ngày hôm đó, cuộc tấn công mới bắt đầu và công việc được giải quyết trọn vẹn.
Lần này trận tuyến Đức đã bị chọc thủng trên chiều rộng hơn một trăm cây số. Ngay ngày đầu, quân ta vừa đánh vừa tiến được hơn ba mươi cây số, không cho quân Đức dừng lại để chấn chỉnh phòng ngự.
Vì vậy đến cuối cái ngày chiến thắng rực rỡ đó, “khu rừng tham mưu”, như anh em thường ghi trên bản đồ và gọi như vậy trong báo cáo, đã nằm sâu trong hậu quân ta và trong khi triển khai tấn công, các đơn vị quân ta tiếp tục tiến lên không ngừng, do đó cái hầm Goóc-bu-nốp chiếm cho đơn vị, không cần đến nữa.
Tuy vậy, Va-nha cũng có dịp ghé vào cái hầm đáng nguyền rủa này. Bọn Đức chạy trốn vội vã đến nỗi đồ vật trong hầm vẫn còn nguyên. Cả cái mũ sĩ quan màu đen vẫn còn thấy treo trên tường gỗ.
Va-nha lấy ở trên bàn cái túi dết, địa bàn và quyển sách vỡ lòng còn mở ở trang có vẽ bản đồ với hàng chữ “Chúng ta không là nô lệ”, trên còn đọng máu khô.
Cuộc tấn công triển khai rất nhanh. Các đơn vị hậu cần bị rớt lại. Vì vậy phải mất một thời gian lâu, quân phục mới đến tay Va-nha. Sau đó còn phải sửa chữa quần áo cho vừa người cậu bé.
Trong điều kiện cơ động hàng ngày, việc này hầu như không thể thực hiện được nhưng các trinh sát viên đã tận dụng toàn bộ tầm ảnh hưởng của mình để, trên đường tiến quân, tìm cho ra thợ may, thợ đóng giày và chủ yếu là thợ cắt tóc có tông-đơ.
Anh chàng Goóc-bu-nốp căn cơ thẳng tay thết đãi. Thịt lợn hộp, hàng trăm điếu thuốc lá chiến lợi phẩm, khá nhiều đường viên, cả một bi-đông cồn máy bay nguyên chất, v.v… được tung ra.
Họ đã kiếm được thợ may, thợ giày và thợ cắt tóc tại bộ phận hậu cần tuyến hai của đơn vị súng cối cận vệ và săn sóc ân cần thợ như săn sóc bà con họ hàng thân thiết, không tiếc công tiếc của.
Vì vậy quân phục của Va-nha mới sửa chữa xong trong thời gian ngắn nhất và làm cho tất cả anh em trinh sát đều thán phục. Quân phục xinh xắn, may cắt cẩn thận, tỉ mỉ, trông mới tinh.
Còn đôi ủng Va-nha thì ngay cả các chiến sĩ đóng ở hầm bên cạnh nghe đồn cũng phải kéo đến xem.
Bây giờ chỉ còn tắm và cắt tóc.
Phòng tắm bố trí trong hầm đã được đốt lửa, chỉ còn đợi thợ cắt tóc mang tông-đơ đến. Và cuối cùng Goóc-bu-nốp dẫn anh chàng thợ cắt tóc về.
-Nào các bạn, yêu cầu ngồi thu lại. Dành khá chỗ cho một chút, không có đồng chí cắt tóc khó làm việc. Phải tạo cho đồng chí điều kiện làm việc cần thiết,-Goóc-bu-nốp nói, hối hả dọn chỗ và đặt một cái hòm lựu đạn bỏ không ở giữa cái hầm nhỏ và chật chội.-Lại đây, Va-nha. Ngồi xuống, đừng sợ. Đồng chí thợ cắt tóc sẽ húi đầu cho chú mày.
Va-nha ngồi lên hòm và ngượng nghịu đặt hai tay lên đầu gối, cảm thấy hết sức xúc động vì sắp bước vào một cuộc đời mới, tươi đẹp.
Trong giờ phút đầy ý nghĩa này, mọi con mắt đều hướng vào cậu bé, một cậu bé chăn bò bé bỏng, đang sắp trở thành người lính.
Thợ cắt tóc là một người trung niên, có đôi mắt hiền hậu, quầng đỏ, nụ cười buồn và bộ mặt đầy tàn hương. Cấp bậc của đồng chí là trung sĩ nhưng không thấy quân hàm vì đồng chí mặc bên ngoài quân phục một chiếc áo khoác trắng rất chật và ngắn giống hệt của trẻ con, ở túi bên thò ra cái lược bằng nhôm.
Đó là người cắt tóc của ngành thương nghiệp phục vụ quân đội. Họ của đồng chí là Gơ-lát-xơ. Nhưng ít người gọi đúng tên họ, mà thường kêu là “Tám rúp bốn mươi”.
Bí danh này được hình thành sau khi trung sĩ Gơ-lát-xơ cắt tóc cho một nhà văn đến thăm đơn vị tại mặt trận Ô-ri-ôn.
Đồng chí để nhà văn ngồi trên cỏ ở sườn một ngọn đồi, thời bấy giờ thường được ghi trên các báo cáo với tên “cao điểm không tên phía tây bắc cầu xe lửa”.
Chỗ ngồi cắt tóc cách tiền tuyến quân Đức khoảng năm trăm thước. Bọn Đức thường xuyên dùng súng cối bắn vào ngọn đồi không tên này để gây căng thẳng.
Nhưng trung sĩ Gơ-lát-xơ ưa không khí trong lành và thích làm việc ngoài trời hơn là trong hầm chật chội, không chỗ xoay sở. Hơn nữa, như mọi người thường biết, cái kiểu bắn “tâm lý” này của bọn Đức thường chẳng gây cho quân Nga chút ảnh hưởng nào.
Trung sĩ Gơ-lát-xơ mang hết tâm hồn ra cắt tóc, cạo mặt đặc biệt cẩn thận cho nhà văn để chứng tỏ rằng ngành cắt tóc trong quân đội có trình độ tổ chức cao.