Con nuôi trung đoàn (Сын полка) - Valentin Katayev

Có một lần, anh bỗng có cảm giác là Va-nha biến mất. Ngồi nhỏm dậy, anh vội vã giật dây nhưng không nghe thấy tiếng trả lời.

Hạ sĩ hoảng hốt đến đổ mồ hôi trán. Anh quỳ dậy và bám chiếc đèn pin mà lúc nào anh cũng sẵn sàng.

Không. Không sao. Ổn cả. Va-nha ngủ cạnh anh, nằm bó gối. Anh chiếu đèn pin vào mặt cậu bé. Bộ mặt thanh thản, ngủ say đến nỗi ánh đèn pin chiếu thẳng cũng không hề biết.

Bi-đên-cô tắt đèn và nhớ lại cái đêm đã kiếm được cậu bé. Lúc đó, ánh đèn pin cũng rọi thẳng vào mặt. Lúc đó, cậu bé có một bộ mặt mệt nhọc, ốm yếu, gầy gò, xấu xí. Anh nhớ lại lúc cậu bé giật mình, trợn mắt nhìn man rợ. Đôi mắt kinh hoàng làm sao!

Thế mà đó chỉ mới xảy ra cách đây vài ngày. Bây giờ cậu bé ngủ ngon lành trong những giấc mơ êm đềm. Thế mới biết thế nào là sống với người mình. Tục ngữ nói đúng là “Ở nhà mình, bệnh tình khỏi hết”.

Bi-đên-cô nằm xuống và xe chạy rập rình như ru ngủ, anh lại thiếp đi.

Lần này anh ngủ khá ngon lành và lâu. Nhưng khi tỉnh dậy, anh không quên giật dậy.

Va-nha không thưa. Bi-đên-cô nghĩ:

“Có lẽ nó đang ngủ, anh chàng mệt”.

Bi-đên-cô trở mình, ngủ được một chút rồi lại giật dây để phòng xa.

Một giọng nữ trầm giận dữ nổi lên:

- Này, tôi không hiểu cái gì ở đằng ấy? Liệu bao giờ thì kết thúc cái trò khỉ? Tại sao lại buộc dây vào tôi? Tại sao lại cứ giật dây? Ai lại luôn quấy rầy, không cho tôi ngủ thế?

Bi-đên-cô toát mồ hôi.

Anh bật đèn pin và hoảng hốt. Cậu bé biến mất. Còn dây thì buộc vào ủng của nữ bác sĩ phẫu thuật đang ngồi trên sàn xe, mắt long lên sòng sọc khi bị ánh sáng chiếu thẳng vào mặt.

Bi-đên-cô lấy tay giáng hết sức đập vào buồng lái và hoảng sợ hét lên:

- Đứng lại! Đứng lại!

Không đợ xe dừng hẳn, anh bước tràn qua chân tay mọi người, qua ba-lô, va-li để vọt ra cửa xe. Anh nhảy ào qua thành xe xuống đường.

Đêm tối đen như bịt lấy mắt. Nước mưa lạnh quất vào mặt. Ở chân trời phía tây, trận chiến đấu pháo binh đằng xa ánh lên những tia chớp nhằng nhịt.

Trên đường nhựa xe cộ đi lại như mắc cửi: xe con, xe vận tải, xe xích, súng đại bác, xe dầu. Chúng lướt ánh đèn pha qua những vũng nước lóng lánh những bong bóng nước mưa rơi.

Anh đứng thừ một lúc, rồi nhổ nước bọt thật mạnh một cái và nói:

- Chán bỏ mẹ!

Anh thong thả bước trở lại, tìm người điều khiển giao thông để xin đi nhờ xe trở về tiền tuyến.

8


- Này thằng nhỏ, tránh xa tròi canh. Người lạ không được phép đứng ở đây.

- Cháu không phải người lạ.

- Thế là ai?

- Là người nhà.

- Người nhà là thế nào?

- Là người dân Liên-xô.

- Người dân Liên-xô cũng không được. Tớ đã bảo là không được phép nghĩa là không được phép. Đi đi.

- Chú ơi, đây có phải ban tham mưu không?

- Không việc gì đến cậu.

- Cháu muốn gặp thủ trưởng.

- Thủ trưởng nào?

- Thủ trưởng cao nhất.

- Không biết. Đi đi.

- Cho cháu vào với, chú! Chú có mất gì đâu!

- Đi đi. Không được phép nói chuyện. Không trông thấy người ta đang gác à?

- Chú chẳng cần phải nói chuyện với cháu. Cứ cho cháu gặp thủ trưởng là xong.

- Gớm khôn nhỉ!-người lính gác mỉm cười rồi bỗng cau mặt nói lớn:-Đây không có ai là thủ trưởng!

- Chú nói không đúng rồi. Có thủ trưởng.

- Tại sao cậu biết?

- Cháu biết ngay mà. Nhà đẹp này, ngựa đóng yên đứng ở sân này, bác chủ nhà mang thùng nước to vào nhà này, có người canh ở cửa này.

- Tinh gớm! Khôn nhỉ…

- Cho cháu vào, chú!

- Tớ thổi còi gọi đốc gác, đồng chí ấy tóm cổ mang đi ngay.

- Mang đi đâu?

- Có chỗ. Này, không nghe à? Tránh ra. Không được phép. Hết.

Va-nha lánh sáng bên cạnh. Cậu ngồi lên trên một cối xay đá hỏng, tay chống cằm, kiên nhẫn đợi, mắt không dời khỏi cửa ra vào.

Người lính gác sửa lại quai súng đeo ở vai rồi tiếp tục đi đi lại lại dọc hành lang, nhẹ nhàng gõ gót ủng dạ, có khâu đính những da vàng.

Sau khi trốn khỏi Bi-đên-cô lần thứ hai, Va-nha đi tìm cánh rừng nơi đóng quân của đơn vị trinh sát. Va-nha chẳng có kế hoạch gì rõ ràng cả. Cậu muốn tìm đến các chiến sĩ trinh sát, những người lúc đầu đối xử với cậu thật là tốt, thật là dịu dàng.

Theo ý cậu, việc họ đưa cậu về hậu phương chỉ là một sự hiểu lầm có thể giải quyết dễ dàng. Chỉ cần cố gắng đề nghị một lần nữa.

Nhưng mặc dầu tài định hướng và tìm đường, cậu vẫn không thể nào tìm ra cánh rừng và cái lều đó. Mặt trận chuyển nhanh về phía tây quá. Các vị trí thay đổi nhiều quá, cho nên không nhận ra được.

Va-nha biết rằng mình đang lang thang ở một nơi gần, có lẽ sát cạnh chỗ đó. Nhưng vẫn không tìm ra cánh rừng và cái lều đó. Hình như cánh rừng đây rồi. Nhưng bây giờ nó hoàn toàn vắng vẻ.

Cậu bé đi lang thang hai ngày đêm trên những con đường chiến dịch, gặp các đơn vị mà cậu không hề quen biết, qua các xóm làng bị đốt phá, hỏi thăm các chiến sĩ vị trí của đơn vị trinh sát. Không ai chỉ được cho cậu vì cậu không biết tên đơn vị. Hơn nữa, các chiến sĩ đều là những người rất cảnh giác, ít nói.

Phần lớn họ chỉ trả lời:

- Không biết.

- Hỏi để làm gì?

- Hỏi đồng chí phụ trách đóng quân.

- Không được hỏi.

Ai cũng trả lời đại khái như vậy.

Va-nha hầu như thất vọng và đã nghĩ rằng có lẽ phải tìm một thành phố hậu phương và xin ở nhà trẻ cũng nên. Cuối cùng, mặc dầu tính bướng bỉnh, cũng phải làm như vậy nếu cậu không gặp một cậu bé khác.

Cậu bé này không lớn tuổi hơn Va-nha bao nhiêu, khoảng mười bốn. Trông lại có vẻ non hơn. Nhưng, chà, cậu bé mới oai làm sao!

Từ nhỏ, Va-nha chưa hề thấy cậu bé nào sang trọng như thế. Cậu vận một bộ quân phục kỵ binh cận vệ đầy đủ: nào là áo khoác dài tận gót, trông như cái váy, nào là cái mũ mềm bằng lông cừu đen, trên có dạ đỏ, nào là quân hàm có đính hình đôi bàn đạp nhỏ và hai thanh gươm bắt chéo, nào là đinh thúc ngựa và làm nổi lên cái oai phong của quân đội nhất là cái mũ mấn đỏ tía hất ngược một cách lơ đãng sau lưng.

Kiêu hãnh hất mái tóc, cậu bé sọc thanh gươm nhỏ kiểu Cô-dắc sâu xuống đất mềm sát đến tận cán để lau.

Đứng gần cậu bé này cũng phát sợ huống chi nói chuyện. Nhưng Va-nha có tính táo bạo. Làm ra vẻ không thèm để ý, cậu lại gần cậu bé sang trọng kia, đứng xoặc cẳng, tay chắp sau lưng và ngắm nghía.

Nhưng cậu bé bộ đội không mảy may động tĩnh. Cậu cứ tiếp tục lau vũ khí, coi như không có Va-nha đứng cạnh. Thỉnh thoảng cậu ta vẻ quan trọng, lẩm bẩm nói gì trong miệng.

Va-nha im lặng. Cậu bé cũng im lặng. Cảnh này kéo khá dài khá lâu. Cuối cùng, cậu bé bộ đội không chịu được, cau có hỏi:

- Đứng đấy làm gì?

- Thích đứng thì đứng,-Va-nha đáp.

- Đi đi.

- Cậu đi thì có. Đây không phải là rừng của cậu.

- Rừng của tớ!

- Sao lại thế?

- Thế chứ sao. Đơn vị tớ đóng ở đây.

- Đơn vị nào?

- Không việc gì đến cậu. Không tháy ngựa của chúng tớ à?

Cậu bé hất đầu có tóc quăn về phía sau. Quả vậy, đằng sau các cậy, Va-nha nhìn thấy tàu ngựa, ngựa, áo khoác ky binh màu đen và mũ mấn màu đỏ tía của các chiến sĩ kỵ binh. Va-nha hỏi:

- Thế cậu là gì?

Cậu bé lơ đãng, vẻ làm điệu, đóng sập kiếm vào bao, nhổ nước bọt xuống đất và lấy ủng di di.

Cậu khinh khỉnh nói:

- Cậu có phân biệt được cấp bậc trên quân hàm không?

- Có chứ!-Va-nha nói cứng, mặc dầu không hiểu gì cả.

Cậu bé nghiêm khắc nói, tay chỉ vào quân hàm có thêu một vạch trắng ngằm ngang:

- Thế đấy. Hạ sĩ kỵ binh cận vệ. Hiểu chưa?

Va-nha nói, miệng cười gượng gạo:

- Biết rồi! Hạ sĩ! Chúng tớ đã từng thấy những hạ sĩ như vậy!

Cậu bé tức mình, hất mái tóc vàng và nói:

- Muốn nghĩ gì thì nghĩ, tớ thực sự là hạ sĩ!

Thấy nói thế chưa đủ, cậu bé cởi cúc áo ngoài. Va-nha trông thấy trên áo sơ-mi có đính một huy chương bạc to treo dưới một giải bằng lụa màu xám.

- Thấy chưa?

Va-nha hốt quá. Nhưng không để lộ mặt.

Cậu cười mếu máo, gần như phát khóc vì thèm muốn.

- Chẳng có gì là lạ!

- Lạ hay không lạ nhưng là huy chương vì có thành tích trong chiến đấu. Thôi đi đi, không thì đừng có trách.

- Đừng có làm bộ, sẽ biết tay nhau.

- Biết ta ai?-cậu bé sang trọng cười khẩy.

- Tay tớ.

- Tay cậu? Còn nhóc lắm, anh bạn ạ.

- Ít nhất cũng bằng tuổi cậu.

- Thế cậu bao nhiêu?

- Không việc gì đến cậu. Còn cậu?

- Mười bốn,-cậu bé tăng thêm tuổi một chút.

- Xì!-Va-nha huýt sáo.

- Xì cái gì?

-Thế mà cũng bộ đội!

- Bộ đội chính cống. Kỵ binh cận vệ.

- Nói khoác! Không được phép.

- Không được phép là thế nào?

- Bé quá.

- Cũng lớn hơn cậu.

- Mặc kệ. Bé thế không được nhận.

- Thế mà tớ được nhận đấy.

- Sao cậu được nhận?

- Được nhận chứ sao nữa.

- Thế cậu có được lĩnh các thứ cung cấp không?

- Sao lại không!

- Nói khoác.

- Mình không quen nói khoác.

- Thề xem nào.

- Vì danh dự đội cận vệ.

- Lĩnh tất cả các thứ cung cấp?

- Tất cả.

- Và được cấp vũ khí?

- Chứ sao! Tất cả, theo đúng điều lệnh. Cậu thấy cái kiếm của mình chứ? Trứ danh lắm đấy! Kiếm sản xuất ở vùng Dơ-la-tô-út-xơ. Uốn nó thành vòng tròn mà nó vẫn không gẫy. Chưa hết! Tớ còn có áo khoác kỵ binh. Cũng cừ lắm. Đẹp phải biết! Tớ chỉ mặc khi đánh trận. Còn bây giờ tớ để trên xe ngựa cho chở đi theo.

Va-nha nuốt nước bọt và với dáng điệu khá thảm hại nhìn chòng chọc vào người chủ của chiếc áo khoác kỵ binh đang nằm trên xe ngựa chở đi theo.

Va-nha thất vọng nói:

- Thế mà các chú không nhận mình. Đầu tiên có nhận nhưng sau lại nói không được phép. Mình đa có một lần ngủ trong lều của các chú, các chú trinh sát, pháo binh.

- Nghĩa là các chú không ưa cậu,-cậu bé sang trọng lạnh lùng nói,-vì không muốn nhận cậu làm con nuôi.

- Con nuôi là thế nào? Con nuôi ai?

- Còn ai nữa! Con nuôi trung đoàn chứ ai. Không thế không được.

- Thế cậu con nuôi à?

- Ừ, mình là con nuôi. Năm nay là năm thứ hai mình là con nuôi của đơn vị Cô-dắc đấy, anh bạn ạ. Các chú nhận mình khi còn ở mặt trận Xmô-len-xcơ. Vì mình mồ côi cha mẹ nên lấy họ của chính thiếu tá Vô-de-nê-xên-xki. Hiện nay, mình là hạ sĩ cận vệ Vô-de-nê-xên-xki và làm công tác liên lạc cho thiếu tá Vô-de-nê-xên-xki. Có lần thiếu tá còn cho mình đi theo trong một chuyến tấn công vùng địch hậu. Đơn vị mình đêm đó đã gây nhiều hỗn loạn trong hậu quân phát-xít. Bọn mình xông vào một làng là nơi ban tham mưu chúng đóng. Thế là chúng nhảy ra ngoài đường mặc toàn quần đùi. Bọn mình giết được một trăm rưỡi quân địch.

Cậu bé rút kiếm ra khỏi vỏ và ra hiệu cho Va-nha thấy kỵ binh chém phát-xít như thế nào.

- Thế cậu cũng chém chứ?-Va-nha hỏi toàn thân run lên vì thán phục.

Cậu bé định nói “chứ sao” nhưng rõ ràng là để bảo vệ danh dự đội cận vệ cậu đã ghìm lại được và ngượng nghịu nói:

- Không. Nói thực là mình không chém. Lúc đó, mình không có gươm. Mình ngồi trên xe ngựa chở súng máy… Thôi này, cậu đi đi,-hạ sĩ Vô-de-nê-xên-xki bỗng nhiên nói, sực nhớ rằng mình đã chuyện trò quá thân mật với một tay cha căng chú kiết, đáng ngờ.-Thôi chào anh bạn.

- Chào cậu,-Va-nha buồn rầu đáp lại và lùi lũi đi.

“Nghĩa là các chú không ưa mình”,-Va-nha đau khổ nghĩ. Nhưng ngay lúc đó trong thâm tâm cậu cảm thấy không đúng như vậy. Không, không. Tự đáy lòng cảm thấy thì không thể sai được. Tự đáy lòng cảm thấy các chiến sĩ trinh sát rết yêu mến cậu. Tất cả những điều xảy ra đều do đại úy Ê-na-ki-ép, tiểu đoàn trưởng pháo binh, người mà bản thân cậu chưa hề nhìn thấy.

Thế rồi Va-nha nẩy ra ý nghĩ tìm cho được vị thủ trưởng cao nhất nào đó và khiếu nại về đại úy Ê-na-ki-ép.

Cuối cùng, không biết làm thế nào cậu bé đã đến được ngôi nhà gỗ, theo cậu là nơi ở của một vị thủ trưởng cao cấp.

Cậu ngòi lên cối xay đá, mắt không dời căn nhà, kiên nhẫn chờ đợi để gặp vị thủ trưởng đó.

Một lúc sau, một sĩ quan hiện ra trên hành lang. Đồng chí đó vừa xỏ găng vừa gọi to:

- Đồng chí Xô-lô-bép, dắt ngựa lại đây nhé!

9


Xem cái anh bộ đội nhanh chóng, sẵn sàng nghe lệnh và dắt hai con ngựa đã đóng yên cương, cậu bé hiểu ngay đó là một vị thủ trưởng, nếu không phải là thủ trưởng cao nhất, thì cũng có đủ quyền để bắt đại úy Ê-na-ki-ép nghe lệnh mình.

Những ngôi sao trên quân hàm cũng chứng minh điều đó. Có rất nhiều: mỗi bên quân hàm vàng chóe có bốn ngôi, không kể những nòng đại bác.

“Tuy còn trẻ nhưng chắc là cấp tướng”,- Va-nha quyết định và kính trọng ngắm nhìn đôi ủng đánh bóng loáng có đinh thúc ngựa, chiếc áo ngoài chiến dịch tuy đã cũ nhưng đặc biệt vừa vặn với thân hình, chiếc đèn pin đeo ở cúc áo thứ hai, cái ống nhòm khoác ở cổ và chiếc xà-cột trên nắp có buộc địa bàn.

Anh bộ đội dắt ngựa qua cổng sau ra đường và dẫn chúng đứng ở cửa trước. Người sĩ quan lại gần ngựa nhưng trước khi cưỡi, đồng chí vui vẻ vỗ vài cái cổ trơn tru của nó và cho nó ăn một miếng đường.

Trông thấy vậy, đủ hiểu đồng chí đó đang có gì vui.

Thú thật, ngày hôm nay khi có lệnh trung đoàn trưởng gọi, đồng chí hơi lo ngại. Trong những trường hợp tương tự, thường bao giờ cũng vậy, đồng chí đoán rằng sẽ bị phê bình mặc dầu tự cảm thấy trong công tác không gì sai sót.

Nhưng người trung đoàn trưởng nghiêm khắc không những không phê bình gì mà lại còn tỏ ý khen ngợi công tác của tiểu đoàn đồng chí và chỉ thị đề nghị tặng thưởng cho chiến sĩ pháo binh đã tỏ ra xuất sắc trong chiến đấu vừa qua. Đồng chí đặc biệt vui vì trung đoàn trưởng, một người khô khan và hà tiện lời khen đã đánh giá cao chính cái trận tấn công bất ngờ vũ bão vào đồng chí chiến xa dự bị Đức mà đại úy Ê-na-ki-ép đã để công suy nghĩ và chuẩn bị kỹ càng. Trận tấn công đó, cuối cùng đã quyết định thắng lợi.

Đại tá mời đại úy uống trà nấu trong chiếc ấm xa-mô-va của mình. Anh em trong trung đoàn thường coi đó là một vinh dự lớn. Đại tá tiễn chân đại úy Ê-na-ki-ép đến tận cừa và khi từ biệt, còn nói một lần nữa:

- Nói chung, các đồng chí chiến đấu tốt. Cừ lắm đại úy Ê-na-ki-ép.

Nghe câu đó, đại úy Ê-na-ki-ép ngượng đỏ mặt, trả lời:

- Vì Tổ quốc xô-viết!

Tất cả sự việc đớ làm cho đại úy Ê-na-ki-ép đặc biệt hài lòng và anh thầm hưởng trước cái cảm giác thú vị khi đứng trước các sĩ quan của mình anh truyền đạt lời khen của trung đoàn trưởng.

Bỗng anh nghe tiếng ai gọi:

- Chú ơi!

Anh quay lại và trông thấy Va-nha lúc đó đang đứng trước mặt mình, hai tap ép vào nẹp quần, đôi mắt xanh nhìn anh không chớp.

Cố gắng thật giống bộ đội, Va-nha nói:

- Xin đồng chí cho phép báo cáo.

Đại úy vui vẻ.

- Nào, báo cáo đi.

- Chú là thủ trưởng?

- Phải. Chỉ huy. Sao nữa?

- Chú chỉ huy ai?

- Chỉ huy tiểu đoàn pháo binh. Chỉ huy bộ đội, chỉ huy súng.

- Thế chú có chỉ huy các sĩ quan không?

- Phải xem sĩ quan nào mới được. Đối với sĩ quan của chú, chú là chỉ huy.

- Thế chú có chỉ huy các đại úy không?

- Các đại úy thì chú không chỉ huy.

Vẻ thất vọng hiện lên mặt cậu bé.

- Cháu tưởng chú chỉ huy các chú đấy!

- Cháu cần gì?

- Cháu cần lắm.

- Cháu cứ nói xem.

- Nếu chú không chỉ huy các đại úy thì nói cũng vô ích. Chú ạ, cháu cần gặp người chỉ huy nào có thể ra lệnh được cho tất cả các đại úy.

- Ra lệnh cho tất cả các đại úy để làm gì? Hay đấy.

- Không phải ra lệnh cho tất cả các đại úy đâu. Chỉ cần ra lệnh cho một người thôi.

- Thế thì ra lệnh cho ai?

- Cho đại úy Ê-na-ki-ép.

- Sao, cháu nhắc lại xem,-đại úy Ê-na-ki-ép kêu lên.

- Ê-na-ki-ép.

- Hừ… Đại úy ra sao nhỉ?

- Chú ạ, đồng chí ấy chỉ huy trinh sát. Đồng chí ấy cao nhất trong đơn vị. Ra
lệnh là mọi người phải thực hiện.

- Đồng chí ấy chỉ huy đơn vị trinh sát nào?

- Đơn vị trinh sát pháo binh ấy mà. Các chú tìm hỏa điểm của bọn Đức để ghi vào bản đồ. Chú ạ, gớm, đại úy của các chú ấy khó tính làm sao! Thật là rủi.

-Thế cháu đã gặp đại úy khó tính ấy lần nào chưa?

- Chính chưa thấy mới rủi cho cháu.

- Còn đồng chí đó đã thấy cháu chưa?

- Cũng chưa. Đồng chí ấy ra lệnh đưa cháu về hậu phương.

Người sĩ quan chau mày và tò mò ngắm nhìn cậu bé:

- Khoan… Tên cháu là gì?

- Tên cháu à? Va-nha…

- Va-nha thôi à?-nhười sĩ quan mỉm cười.

- Va-nha Xôn-xép,-cậu bé chữa lại.

- Bé chăn bò phải không?

- Đúng rồi!-Va-nha ngạc nhiên kêu lên.-Các chú trinh sát gọi cháu là bé chăn bò. Tại sao chú biết?

- Ở tiểu đoàn của đại úy Ê-na-ki-ép có chuyện gì, chú đều biết cả, cháu ạ. Bây giờ cháu thử nói xem, đại úy Ê-na-ki-ép đã ra lệnh đưa cháu về hậu phương thì làm sao cháu có mặt ở đây?

Mắt cậu bé ánh lên tinh quái nhưng lập tức hàng mi cụp lại. Cố gắng làm ra vẻ ngượng nghịu, cậu rụt rè nói:

- Cháu trốn.

- Ra thế đấy. Làm cách nào trốn được?

- Trốn thôi, có gì đâu..

- Định trốn là trốn được ngay à?

- Không trốn được ngay đâu,-Va-nha nói, lấy chân nọ xoa chân kia,-cháu hai lần trốn chú ạ. Lần đầu trốn, chú ấy bắt được. Lần sau cháu trốn kỹ đến nỗi chú ấy không tìm ra.

- “Chú ấy” là ai?

- Chú Bi-đên-cô. Hạ sĩ. Trinh sát của đại úy Ê-na-ki-ép. Có lẽ chú biết.

Ê-na-ki-ép càng cau mày:

- Có biết. Nhưng chú không tin rằng cháu có thể thoát khỏi tay Bi-đên-cô.

Chú ấy không thế đâu. Theo chú thì cháu bịa chuyện phải không?

Va-nha đứng thẳng người trả lời:

- Không ạ. Cháu không bịa. Đúng như vậy.

- Nghe thấy không, đồng chí Xô-lô-bép?-Đại úy nói với chiến sĩ cần vụ, lúc đó đang theo dõi câu chuyện giữa người chỉ huy của mình với cậu bé, vẻ thú vị hiện ra trên mặt.

- Báo coa, có nghe.

- Đồng chí thấy thế nào? Có tin được là chú bé thoát khỏi tay Bi-đên-cô không?

Xô-lô-bép nở một nụ cười tin tưởng nói:

- Không bao giờ? Chưa một người lớn nào trốn thoát khỏi tay Bi-đên-cô, huống chi một chú bé nhỏ con này. Thưa đồng chí đại úy, cho tôi mạn phép nói, chú bé hơi khoác một tị.

Va-nha mặt tái đi vì tự ái.

- Cháu nói dối cháu chết!-cậu bé nói chắc nịch và liếc nhìn người chiến sĩ coi ngựa một cách thật khinh bỉ, thật kiêu hãnh.

Rồi mặt đỏ ửng, cậu bắt đầu láu táu kể chuyện đã đánh lừa người trinh sát già dặn như thế nào.

Khi cậu kể đến đoạn buộc dây, đại úy càng không thể nhịn được cười. Anh lấy găng tay lau những giọt nước mắt chảy ra vì cười, cười to và tràm đến nỗi ngựa phải vểnh tai lên và sợ hãi nhún nhẩy. Còn Xô-lô-bép, trước mặt chỉ huy không dám cười quá to, chỉ ôm miệng, lắc đầu và luôn luôn nhắc đi nhắc lại:

- Chà, Bi-đên-cô! Chà, trinh sát chứ danh! Chà, vị giáo sư!

Khi Va-nha kể lại cuộc gặp gỡ với chú bé bộ đội thì bỗng nhiên đại úy mặt sa sầm, dáng suy nghĩ, rầu rầu.

- Anh ấy nói, các chú nhận mình làm con nuôi,-Va-nha kể lại một cách sôi nổi về cậu bé bộ đội,-mình bây giờ là con nuôi của trung đoàn. Anh ấy nói, mình đã có một lần dự cuộc tấn công với các chú, ngồi trên xe ngựa chở súng máy. Anh ấy nói, bởi vì các chú ưa mình. Anh ấy nói, có lẽ tại các chú không ưa cậu. Vì thế các chú đưa cậu về hậu phương.

Đến đó, Va-nha thở dài và đôi mắt ngây thơ, dễ yêu nhìn thẳng vào mặt đại úy một cách đáng thương hại:

- Nhưng, chú ạ, anh ấy nói là các chú không ưa cháu thì không đúng. Các chú quý cháu. Cháu nói thật đấy! Các chú thương cháu. Nhưng các chú không thể làm trái lệnh đại úy Ê-na-ki-ép.

- Thế là mọi người đều “quý” cháu, chỉ riêng đại úy Ê-na-ki-ép “không quý” cháu phải không?

Va-nha chớp mắt trả lời như thú tội:

- Thưa chú, vâng ạ. Mọi người đều ưa, riêng đại úy không ưa. Thế mà đại úy chưa có lần nào trông thấy cháu. Chưa trông thấy thì làm sao lại nhận xét được? Đại úy thử nhìn cháu một lần xem, có thể sẽ quý cháu cũng nên. Cháu nói đúng đấy, chú nhỉ?

Đại úy mỉm cười.

- Cháu tin thế à? Thôi được rồi. Chờ xem thế nào.

Anh dứt khoát đặt chân vào bàn đạp và cưỡi lên ngựa.

- Cháu có đi chăn ngựa đêm bao giờ không?-anh hỏi giọng nghiêm khắc nhưng mắt lại tươi cười, tay sắp xếp lại cương ngựa.

- Sao lại không? Có, chú ạ!

- Ngồi ngựa được không?… Nào, đồng chí Xô-lô-bép, đưa cậu bé lên ngựa của đồng chí.

Trong chớp mắt Va-nha đã bị đôi bàn tay khỏe mạnh của chiến sĩ cần vụ nhấc bổng đặt lên ngựa, phía trước mình.

Đại úy Ê-na-ki-ép ra lệnh:

- Về đơn vị trinh sát!

Rồi họ phi nước đại.

- Thoát khỏi Bi-đên-cô nhưng anh bạn không thoát khỏi tay tớ đâu,-chiến sĩ cần vụ nói, tay ôm cậu bé chặt nhưng thận trọng.

- Bản thân cháu không muốn trốn nữa,-Va-nha vui vẻ nói.

Cậu bé cảm thấy một bước ngoặt rất quan trọng đang đưa cậu đi theo chiều hướng tốt.

Đến hầm trinh sát, đại úy nhảy xuống ngựa và vứt cương cho chiến sĩ cần vụ.
Anh nói:

- Đồng chí đợi nhé,-và nhanh nhẹn chạy xuống bậc, đinh thúc ngựa kêu lanh canh.

10


Đúng lúc các chiến sĩ trinh sát tụ tập, chơi đô-mi-nô.

Họ chơi say mê và đập quân cờ xuống bàn mạnh đến nỗi tưởng rằng trong hầm có những tiếng súng ngắn nổ.

- Đứng dậy, nghiêm!-chiến sĩ trực nhật hô lớn sau khi thấy tiểu đoàn trưởng vào.

Các chiến sĩ trinh sát vứt quân cờ xuống bàn, đứng bật dậy.

Còn hạ sĩ Bi-đên-cô, ngày hôm đó trực nhật tiểu đội theo điều lệnh phải đội mũ và mang vũ khí, nhanh nhẹn chạy đến đại úy và báo cáo:

- Thưa đồng chí đại úy! Đội trinh sát thuộc trung đội tiểu đoàn bộ, dưới quyền chỉ huy của đồng chí. Đội đang thuộc lực lượng dự trữ. Anh em nghỉ ngơi. Trong thời gian trực nhật, không điều gì xảy ra. Tôi, hạ sĩ Bi-đên-cô, trực nhật, báo cáo.

- Chào các chiến sĩ pháo binh!

- Kính cháo đồng chí đại úy!-các chiến sĩ trinh sát đồng thanh hô to.

Bình thường, sau khi chào, đại úy Ê-na-ki-ép ra lệnh “nghỉ” và cho phép ai làm việc nấy. Nhưng lần này im lặng ngồi trên chiếc ghế đẩu mà anh em đã đặt cho, anh ngắm nghía khá lâu bức tranh chiến lợi phẩm “Mùa xuân trên đất Đức”.

Các chiến sĩ biết rõ người chỉ huy của mình. Chỉ cần nhìn thấy đôi lông mày nhíu lại dưới cái lưỡi trai thẳng tắp của chiếc mũ pháo binh, chỉ cần nhìn thấy cặp mắt cau lại xung quanh có những vết răn mờ mờ và dưới bộ ria cắt ngắn, đôi mô nở một nụ cười mơ hồ và lạnh lùng là các chiến sĩ hiểu rằng nếu không bị cạo một trận thì không xong.

Khẽ phẩy đôi găng đã tháo lên bàn, đại úy nói:

- Có đúng là không điều gì xảy ra không?

Bi-đên-cô im lặng, hiểu ngay tiểu đoàn trưởng muốn nói gì.

- Sao đồng chí im lặng?

- Xin phép báo cáo…

- Không cần nữa. Tôi biết rồi. Có một trinh sát cừ đến nỗi bị một thằng bé vần cho! Đồng chí báo cáo
tiểu đội trưởng chưa?

- Có. Tôi đã báo cáo.

- Thế rồi sao?

- Tiểu đội trưởng phạt bốn ngày không được nghỉ.

- Mấy ngày?

- Bốn.

- Còn ít. Đồng chí báo cáo lại là tôi ra lệnh phạt thêm hai ngày nữa. Cả thảy là sáu.

- Có.

Đại úy Ê-na-ki-ép nhìn chằm chằm vào các chiến sĩ đang đứng nghiêm trước mặt mình một lúc.

- Ngồi xuống các đồng chí,-cuối cùng anh nói và cởi cúc áo ngoài và như vậy coi như câu chuyện chính thức kết thúc, bây giờ có thể đối xử thân mật.-Các đồng chí hãy tiếp tục giải trí. Tôi nghe nói các đồng chí là những anh con trai căn cơ. Hình như đây là loại thuốc lá đặc biệt. Sao không đãi mình một
điếu.

Chưa kịp nói xong, anh đã thấy năm túi thuốc, năm mảnh giấy báo và năm cái bật lửa chìa ra. Bật lửa sẵn sàng đánh khi cần thiết.

Các nhao nhao nói:

- Đồng chí đại úy cầm lấy của tôi. Thuốc của tôi nhẹ hơn.

- Đồng chí thử hút thuốc của tôi xem. Thuốc của tôi thơm hơn.

- Để tôi cuốn thuốc cho đồng chí. Không ai cuốn giỏi bằng tôi đâu.

- Có lẽ đồng chí thích thuốc lá nhẹ. Tôi có loại Xu-khu-mi ngọt như đường.

Chậm rãi nghĩ xem lấy thuốc của ai, đại úy nói:

- Các đồng chí sống sung túc lắm. Bi-đên-cô, cậu đưa thuốc ra làm gì. Mình không lấy của cậu đâu. Hút thuốc của cậu vào rồi lại ngủ như chết.

- Đúng vậy,-Goóc-bu-nốp nháy mắt.-Chính vì hút thuốc ấy cho nên ngủ miết trên xe để cho chú bé chăn bò trốn mất.

- Tôi cũng muốn nhắc lại chuyện ấy,-đại úy nói.

- Thưa đồng chí đại úy,-Bi-đên-cô thanh minh,-nó có phải là thắng bè thường đâu… Không phải là thằng bé nữa mà là con quỷ con. Đúng như vậy.

- Thế nào thằng bé khá không?-vừa rít điếu thuốc lá, đại úy vừa hỏi.-Các cậu có ưa nó không?

- Thằng bé toàn diện,-Goóc-bu-nốp nói, miệng nở một nụ cười cởi mở mà các chiến sĩ trinh sát thường cười khi nói đến Va-nha.-Một thằng bé có tính tự lực. Nói tóm lại đó là một chiến sĩ bẩm sinh. Nếu không chúng tôi sẽ đào tạo nó thành một trinh sát chứ danh. Nhưng chắc là không phải số.

- Có tiếc không?-đại úy hỏi.

- Chẳng phải thế… Tiếc thì không tiếc… Tát nhiên, về hậu phương nó sẽ được sung sướng. Nhưng nói thật, cũng tiếc một chút. Bản chất nó là bản chất bộ đội. Nó ở quân đội là hợp lý nhất.

- Cậu không sáng tác đấy chứ?

- Tôi bịa chuyện làm gì! Ai cũng thấy điều đó. Nhưng đồng chí là tiểu đoàn trưởng chắc hiểu biết hơn…

- Còn các cậu, sao im lặng thế?-đại úy vừa nói vừa nhìn chòng chọc vào mặt các chiến sĩ.-Các cậu có ưa thằng bé không?

Tức khắc trên bộ mặt các chiến sĩ nở ra một nụ cười cở mở giống hệt như nhau, hình như không phải là cười riêng mà là cười một nụ cười chung.

- Suy nghĩ và cân nhắc xem. Các cậu sẽ sống với nó chứ không phải tôi.

- Thật là một thằng bé kháu khỉnh. Tóm lại, đúng là bé chăn bò,-các chiến sĩ nói nhao nhao nhưng vẫn chưa hiểu rõ ý định của đại úy.

Còn đại úy thì nghiêm khắc nhìn họ và sau một hồi khá lâu suy nghĩ, anh dứt khoát nói:

- Thôi được. Nhưng phải nhớ rằng nó là một con người chứ không phải là đồ chơi… Đồng chí Xô-lô-bép!-anh ra phía cửa gọi.- Đưa bé chăn bò lại đây.

Khi Va-nha hiện ra ngưỡng cửa, trước sự ngạc nhiên của mọi người, đại úy nắm chặt hai vai cậu bé, nói:

- Các đồng chí tiếp nhận bé chăn bò. Tạm thời để nó sống với các đồng chí, còn sau ta sẽ liệu.

12


Buổi bình minh u ám muộn mằn vừa mới rạng lên trên bùn lầy nước đọng. Đầm lấy ánh lên màu trắng đục như chì bên cạnh những vũng nước đen ngòm, thum thủm, những bụi cây ngậm khói sương, những cánh đồng phủ vô số hàng lanh ngoằn ngoèo cắt rồi những chưa đánh đống.

Những con quạ rét cóng, trú đêm trong bụi đã thức dậy, vừa bay chuyền từ chỗ nọ đến chỗ kia, vừa kêu quang quác vì đói. Chúng lười biếng vẫy đôi cánh nặng nề, thấm sương đêm.

Sương trắng dầy đặc đọng trên đất ở những chỗ thấp nhất. Những mỏm đất, trên mọc lùm cỏ đã héo, mờ mờ ẩn hiện như bập bềnh trong sương.

Trong tầm con mắt, cảnh vật xung quanh lặng lờ, vắng vẻ, tĩnh mịch. Chỉ thỉnh thoảng thấy ở phía đông xa xa, bầu không khí ẩm sương bỗng rùng mình tựa như có một cánh cửa khổng lồ nào đó đóng sập thật mạnh.

Nhưng nếu lấy con mắt giầu kinh nghiệm soi mói kỹ càng các mỏm đất chìm trong sương mù thì có thể nhận ra hai mỏm đất nhô lên quá gần nhau. Hai mỏm đất lơ thơ lùm cỏ đó là mũ sắt của Bi-đên-cô và Goóc-bu-nốp. Hai người nằm im trong bùn đã ba tiếng, mình đắp áo mưa gài những nhúm cỏ thâm sịt.
Họ nằm trở đầu đuôi để người nọ nhìn thấy phía sau của người kia. Chống cùi tay xuống đất lầy và đầu hơi ngửng, họ nhìn theo hướng mình nằm.

Thỉnh thoảng họ trao đổi những câu ngắn:

- Thấy gì không?

- Hoàn toàn vắng vẻ.

- Phía tớ cũng vậy. Chẳng có ma nào.

- Có sự không hay rồi.

- Ừ. Rõ là thế.

Họ đang ở hậu quân Đức, cách mặt trận khoảng ba mươi cây số. Càng ngày họ càng có vẻ đăm chiêu, lo lắng.

- Không thấy gì à?

- Không.

- Đáng lẽ phải có mặt từ lâu rồi.

- Này, xem mấy giờ. Đồng hồ mình đứng, khỉ quá! Chắc là nó đụng phải cái gì. Chúng mình đợi mấy tiếng rồi?

Goóc-bu-nốp đưa tay lên gần mắt để nhìn đồng hồ. Anh làm động tác đó nhẹ nhành, cẩn thận đến nỗi ngọn cỏ trên mũ sắt không hề rung rinh.

- Bảy giờ ba mươi hai phút. Thế là chúng mình đợi đã hơn ba tiếng.

- Chà!

Họ im lặng chừng mười lăm phút, có khi còn hơn.

- Này Va-xia.

- Gì?

- Nếu nó bị bọn Đức tóm thì làm thế nào?

Cuối cùng Goóc-bu-nốp nói lên cái ý nghĩ đang dày vò Bi-đên-cô. Nhưng anh buồn bã nghiến chặt hàm răng làm cho gò má rám nắng của anh càng nhô ra. Mắt anh cau lại, mặt trở nên dữ tợn.

- Đừng nói gở! Im mồm đi mà quan sát.

- Mình vẫn nhìn đấy chứ. Vả lại nhìn gì mới được, vắng như chùa bà đanh.

Rồi họ lại im lặng hồi lâu, căng mắt ra nhìn. Bỗng Goóc-bu-nốp nhúc nhích, hơi ngửng đầu lên một chút.

Cử động đó rất nhẹ nhưng chứng tỏ một sự hồi hộp cao độ. Như một người viễn thị, đồng tử con mắt anh co hẳn lại chỉ còn bé bằng đầu kim găm.