Cô-va-lép tò mò ngắm nhìn cậu bé nhưng không cười và cũng không nói như mọi chiến sĩ khác thường nói: “Bé chăn bò, chú mày làm gì mà dữ thế!” Ông hiểu tình cảm Va-nha lúc này. Ông rút tẩu thuốc ra, nhét thuốc lá, châm lửa, đóng nắp và thở qua hàng ria một làn khói trắng, thơm rồi nói giọng rất nghiêm trang:
- Đừng nóng vội, bé chăn bò. Trong quân đội, phải biết phục tùng mệnh lệnh. Bây giờ vị trí của cháu là ở bên khẩu pháo. Cháu sẽ cùng với pháo tiến vào nước Đức.
Và để làm cho lời nói của mình, đối với cậu bé, khỏi quá khô khan, quá dạy đời, ông mỉm cười nói thêm:
- Vừa ca hát, vừa tiến vào!
Đúng ngay lúc đó, sau hàng thông ngụy trang một hiệu lệnh hô vang:
- Tiểu đoàn chuẩn bị chiến đấu! Khẩu đội một bắn!
Trung sĩ Xê-nha Mát-vê-ép nhảy vọt từ hầm điện thoại viên ra, vừa đi, vừa cái cúc áo, vừa vuốt áo khoác dài có gắn quân hàm màu đen. Bộ mặt trẻ trung, rạng rỡ, xúc động, anh hô to cật lực:
- Khẩu đội một chuẩn bị chiến đấu! Ngắm bắn mục tiêu mười bốn. Đạn ria. Đầu đạn mảnh. Bên phải tám không không. Hướng một trăm mười.
Những lời hô đó, Va-nha coi như những câu thần chú huyền bí, chưa dứt, mọi vật xung quanh đã biến đổi trong chớp mắt: người, súng, đồ lề và cả bầu trời eo hẹp, tất cả trở thành khắc khổ, dữ tợn như đúc bằng một loại thép mài giũa trơn tru.
Quan trắc viên Cô-va-lép thay đổi nhanh chóng hơn mọi người khác.
Va-nha chưa kịp tránh và nghĩ: “Thế là bắt đầu!”, Cô-va-lép đã nhảy qua càng pháo, một tay cầm mũ sắt, không biết lấy ở đâu, chụp lên đầu, còn tay kia thì đang tháo cái túi vải bạt che cái vật nằm trên cao, cạnh lá chắn mà cậu bé đã nhận xét thấy từ trước.
Bỏ túi che ra, vật đó càng đẹp, càng bí hiểm hơn so với trí tưởng tượng của cậu bé. Đó là một vật trung gian giữa ống nhòm và ống ngắm (hai vật này Va-nha đã nhiều lần trông thấy), kèm thêm một cái máy cậu chưa hề thấy, có nhiều con số to nhỏ ghi trên những cái vòng và ống bằng thép. Cái máy đó gợi ngay cho cậu ý niệm danh từ “số học”. Còn có cả một vật bằng thép tôi đen có gắn kính lồi, cộng thêm mảnh gương đặt siêng và một hộp nhỏ đen bẹt có khe hở dài. Vật đó gợi ý niệm danh từ “máy ảnh”.
Người cúi lom khom, một mắt dán chặt vào cái ống đen, cứng đờ như tượng gỗ, quan trắc viên Cô-va-lép đứng vững vàng, chân giạng ra, cong cong. Trong khi đó, bàn tay ông điều khiển những ngón tay dài, nhanh như chớp chạy lên chạy xuống, lúc sờ cái ống, lúc chạm cái vòng.
Mắt cậu bé đảo đi đảo lại. Cậu không biết nhìn cái nào, bỏ cái nào.
Trước hết, không biết ai và bằng cách nào nhanh như chớp cái túi thứ hai đã được cất đi nên Va-nha trông thấy cơ bẩm của súng, to lớn, nặng nề, bóng loáng dầu mỡ, có cán bằng nhôm và cần thép to, cong trông như quai hàm.
Nhưng thích nhất là Va-nha được trông thấy cái dây giật cò bằng xích sắt bọc da đã sờn. Cậu hiểu ngay đó là cái gì. Chỉ cần kéo cái lạp xường bằng da đó là súng nổ ngay.
Có một chiến sĩ đứng đấy mà Va-nha đoán ngay là có nhiệm vụ đóng mở cơ bẩm. Chiến sĩ vừa kéo cái cần thì cơ bẩm nặng nề đã trơn tru, lặng lẽ mở ra, để lộ cái trục thép có khía, ở giữa có cái đinh thò ra. Va-nha còn nhìn thấy mặt trong của nòng súng bóng như gương và có rãnh xoáy, nhắc cho cậu lưu ý các viên đạn.
Đạn đã lấy ra khỏi hòm và để đứng trên đất thẳng hàng như lính đội mũ sắt, phân loại theo màu sơn của các khoanh đầu đạn: đen đi với đen, vàng đi với vàng, đỏ đi với đỏ. Một viên đã nằm trên đùi trái của một chiến sĩ. Đó là chiến sĩ phụ trách chuyển đạn. Anh quỳ chân phải xuống đất và loay hoay làm gì cở cái đầu đạn. Trong khi đó, một chiến sĩ khác đã mang một viên đạn chuẩn bị xong lại gần khẩu pháo. Anh nhanh nhẹn đút đạn vào nòng và lấy bàn tay tống thêm. Đạn chưa kịp lùi lại thì chiến sĩ đóng mở cơ bẩm đã rập cơ bẩm lại.
Cơ bẩm đóng sập một cái. Không dời mắt khỏi cái ống đen, Cô-va-lép một tay nắm lấy dây giật cò, một tay giơ lên và hô:
- Xong!
- Bắn!-trung sĩ Mát-vê-ép, cánh tay hẩy mạnh xuống.
Va-nha chưa kịp tỉnh hồn, tìm hiểu các việc xảy ra thì đã thấy quan trắc viên Cô-va-lép, mặt kiên quyết, dữ tợn, giật mạnh thỏi lạp xường, hất mạnh tay về phía sau để khi giật lùi, cơ bẩm không đánh vào tay.
Đạn nổ mạnh đến nỗi cậu bé tưởng như miệng súng phát ra tứ phía những vòng trong đỏ, lăn đi ầm ầm. Và Va-nha cảm thấy trong miệng có mùi vị thuốc súng.
Trong chốc lát, tất cả im lặng, lắng nghe tiếng rít của đầu đạn đang bay về phía nước Đức. Sau đó, Cô-va-lép lại ngắm bắn và lướt ngón tay trên chi tiết máy, chiến sĩ lại mở cơ bẩm, kéo vọt đuôi đạn đồng còn bốc khói, để rơi đến xoảng một cái xuống đất.
- Đừng nóng vội, bé chăn bò. Trong quân đội, phải biết phục tùng mệnh lệnh. Bây giờ vị trí của cháu là ở bên khẩu pháo. Cháu sẽ cùng với pháo tiến vào nước Đức.
Và để làm cho lời nói của mình, đối với cậu bé, khỏi quá khô khan, quá dạy đời, ông mỉm cười nói thêm:
- Vừa ca hát, vừa tiến vào!
Đúng ngay lúc đó, sau hàng thông ngụy trang một hiệu lệnh hô vang:
- Tiểu đoàn chuẩn bị chiến đấu! Khẩu đội một bắn!
Trung sĩ Xê-nha Mát-vê-ép nhảy vọt từ hầm điện thoại viên ra, vừa đi, vừa cái cúc áo, vừa vuốt áo khoác dài có gắn quân hàm màu đen. Bộ mặt trẻ trung, rạng rỡ, xúc động, anh hô to cật lực:
- Khẩu đội một chuẩn bị chiến đấu! Ngắm bắn mục tiêu mười bốn. Đạn ria. Đầu đạn mảnh. Bên phải tám không không. Hướng một trăm mười.
Những lời hô đó, Va-nha coi như những câu thần chú huyền bí, chưa dứt, mọi vật xung quanh đã biến đổi trong chớp mắt: người, súng, đồ lề và cả bầu trời eo hẹp, tất cả trở thành khắc khổ, dữ tợn như đúc bằng một loại thép mài giũa trơn tru.
Quan trắc viên Cô-va-lép thay đổi nhanh chóng hơn mọi người khác.
Va-nha chưa kịp tránh và nghĩ: “Thế là bắt đầu!”, Cô-va-lép đã nhảy qua càng pháo, một tay cầm mũ sắt, không biết lấy ở đâu, chụp lên đầu, còn tay kia thì đang tháo cái túi vải bạt che cái vật nằm trên cao, cạnh lá chắn mà cậu bé đã nhận xét thấy từ trước.
Bỏ túi che ra, vật đó càng đẹp, càng bí hiểm hơn so với trí tưởng tượng của cậu bé. Đó là một vật trung gian giữa ống nhòm và ống ngắm (hai vật này Va-nha đã nhiều lần trông thấy), kèm thêm một cái máy cậu chưa hề thấy, có nhiều con số to nhỏ ghi trên những cái vòng và ống bằng thép. Cái máy đó gợi ngay cho cậu ý niệm danh từ “số học”. Còn có cả một vật bằng thép tôi đen có gắn kính lồi, cộng thêm mảnh gương đặt siêng và một hộp nhỏ đen bẹt có khe hở dài. Vật đó gợi ý niệm danh từ “máy ảnh”.
Người cúi lom khom, một mắt dán chặt vào cái ống đen, cứng đờ như tượng gỗ, quan trắc viên Cô-va-lép đứng vững vàng, chân giạng ra, cong cong. Trong khi đó, bàn tay ông điều khiển những ngón tay dài, nhanh như chớp chạy lên chạy xuống, lúc sờ cái ống, lúc chạm cái vòng.
Mắt cậu bé đảo đi đảo lại. Cậu không biết nhìn cái nào, bỏ cái nào.
Trước hết, không biết ai và bằng cách nào nhanh như chớp cái túi thứ hai đã được cất đi nên Va-nha trông thấy cơ bẩm của súng, to lớn, nặng nề, bóng loáng dầu mỡ, có cán bằng nhôm và cần thép to, cong trông như quai hàm.
Nhưng thích nhất là Va-nha được trông thấy cái dây giật cò bằng xích sắt bọc da đã sờn. Cậu hiểu ngay đó là cái gì. Chỉ cần kéo cái lạp xường bằng da đó là súng nổ ngay.
Có một chiến sĩ đứng đấy mà Va-nha đoán ngay là có nhiệm vụ đóng mở cơ bẩm. Chiến sĩ vừa kéo cái cần thì cơ bẩm nặng nề đã trơn tru, lặng lẽ mở ra, để lộ cái trục thép có khía, ở giữa có cái đinh thò ra. Va-nha còn nhìn thấy mặt trong của nòng súng bóng như gương và có rãnh xoáy, nhắc cho cậu lưu ý các viên đạn.
Đạn đã lấy ra khỏi hòm và để đứng trên đất thẳng hàng như lính đội mũ sắt, phân loại theo màu sơn của các khoanh đầu đạn: đen đi với đen, vàng đi với vàng, đỏ đi với đỏ. Một viên đã nằm trên đùi trái của một chiến sĩ. Đó là chiến sĩ phụ trách chuyển đạn. Anh quỳ chân phải xuống đất và loay hoay làm gì cở cái đầu đạn. Trong khi đó, một chiến sĩ khác đã mang một viên đạn chuẩn bị xong lại gần khẩu pháo. Anh nhanh nhẹn đút đạn vào nòng và lấy bàn tay tống thêm. Đạn chưa kịp lùi lại thì chiến sĩ đóng mở cơ bẩm đã rập cơ bẩm lại.
Cơ bẩm đóng sập một cái. Không dời mắt khỏi cái ống đen, Cô-va-lép một tay nắm lấy dây giật cò, một tay giơ lên và hô:
- Xong!
- Bắn!-trung sĩ Mát-vê-ép, cánh tay hẩy mạnh xuống.
Va-nha chưa kịp tỉnh hồn, tìm hiểu các việc xảy ra thì đã thấy quan trắc viên Cô-va-lép, mặt kiên quyết, dữ tợn, giật mạnh thỏi lạp xường, hất mạnh tay về phía sau để khi giật lùi, cơ bẩm không đánh vào tay.
Đạn nổ mạnh đến nỗi cậu bé tưởng như miệng súng phát ra tứ phía những vòng trong đỏ, lăn đi ầm ầm. Và Va-nha cảm thấy trong miệng có mùi vị thuốc súng.
Trong chốc lát, tất cả im lặng, lắng nghe tiếng rít của đầu đạn đang bay về phía nước Đức. Sau đó, Cô-va-lép lại ngắm bắn và lướt ngón tay trên chi tiết máy, chiến sĩ lại mở cơ bẩm, kéo vọt đuôi đạn đồng còn bốc khói, để rơi đến xoảng một cái xuống đất.